Hoe werkt schematherapie en hoe pas je dat toe als je te maken hebt gehad met seksueel misbruik. Marian van Veluwen schreef dit stuk over de toepassing van schematherapie binnen haar praktijk.

Voor wie is schematherapie?

Maak je steeds dezelfde fouten in je leven, terwijl jij je nog zo hebt voorgenomen het nu echt anders te gaan doen? Laat jouw gedrag hardnekkige patronen zien? Met je gezonde verstand weet je dat dit gedrag niet helpend is. Het is net alsof jouw gevoel je tegenwerkt en jou een andere richting in duwt dan je zelf wilt.

Veeleisende stemmen

Hoor je soms veeleisende stemmen vanuit jouw verleden, die je zeggen: Ik kan het niet, ik ben niets waard, ik doe er niet toe? Je hebt misschien al veel therapieën gevolgd. Je hebt met cognitieve gedragstherapie geleerd om helpende gedachten te vormen. Maar jouw gevoel gaat steeds weer met je aan de haal …

Wat is schematherapie?

Schematherapie is een manier om te kijken naar wat jij als kind te kort bent gekomen. Te onderzoeken welke ideeën jij destijds hierover in jouw hoofd hebt gestopt, over hoe de wereld in elkaar zit. Allerlei overtuigingen over hoe andere mensen zijn en wat je moet doen om te overleven. Die gedachten en overtuigingen noemen we bij schematherapie: schema’s.

Kijken naar je eigen schema’s

In de therapie ga je kijken naar je eigen schema’s en dan de gezonde volwassene erbij halen. Als het kind dat je ooit was bijvoorbeeld begrip nodig heeft, dan toon je vanuit je volwassen zelf begrip voor je zelf. Wanneer je leert om jezelf te troosten, in plaats van  steeds te bedenken dat de ander dat moet doen. Want als je dat doet, leg je de schuldvraag bij de ander en dan ligt de oplossing buiten jezelf.

Zo werkt schematherapie

Bij schematherapie wordt gekeken naar wat je als kind hebt meegemaakt en hoe jouw basisbehoeften gekwetst of gefrustreerd zijn. Het helpt je deze schema’s te begrijpen en daarna te veranderen.

Schematherapie werkt het beste in een groep

Het best kun je met schematherapie werken in een groep, de groep is namelijk belangrijk voor het therapeutisch proces. In deelnemen aan de groep loop je namelijk tegen je vastgeroeste patronen aan en word je ermee geconfronteerd. In de groep worden er vragen aan je gesteld.

Kan het ook individueel?

Bij gebrek aan een groep kun je het zeker ook inzetten bij individuele therapie, mits de cliënt kan oefenen met de mensen, partner, familieleden, vrienden, collega’s om zich heen. Ik gebruik schematherapie altijd in combinatie met andere therapievormen.

Het resultaat

Je hebt na de behandeling belangrijke veranderingen in je leven gebracht. Je klachten zijn veel minder geworden en soms helemaal verdwenen. Na afsluiting van de behandeling zul je er nog wel actief mee door moeten gaan. Zo kun je het bereikte resultaat vasthouden en de veranderingen in het dagelijks leven toe blijven passen.

“Leer kennen wat je vooruit helpt en wat niet en kies dan het pad naar wijsheid.”

Warme groet,

Marian van Veluwen

Meer over Marian van Veluwen

Veiligheid is een illusie

De ideale situatie: Het leven begint veilig in de baarmoeder. Na de reis door het geboortekanaal, zijn er in het ideale geval de warme, koesterende armen van de moeder en de beschermende aanwezigheid van de vader. Alles wat het kind nodig heeft, is binnen bereik.

Seksueel misbruik verstoort de veiligheid

Die veiligheid wordt wreed doorbroken als een kind seksueel misbruikt wordt. Het is in therapie niet zozeer de uitdaging om die veiligheid te herstellen, dat gaat helemaal niet. Waar je aan werkt tijdens therapie is het vermogen om de onveiligheid, die inherent is aan het leven, te leren dragen.

Veiligheid binnen de behandelrelatie

De cliënt voelt zich bij voorbaat onveilig. Dit is een gegeven, niet omdat de therapeut niet betrouwbaar is, maar omdat de therapeutische setting er bij uitstek één is waar de cliënt de onveilige randjes van het leven gaat verkennen. Waar zijn/haar kwetsbaarheid onderzocht wordt en waar hij/zij leert om te gaan met de onveiligheid in het leven.

Doseren van onveiligheid

We spreken af dat binnen de therapeutische setting alles mag zijn zoals het is. Ook als het raar lijkt. Ook als het afwijkt van de geldende normen. Juist ook de dingen waarvoor de klant zich schaamt. Dat is noodzakelijk, want het zijn met name die schaamtevolle ervaringen waar de klant mee worstelt.

De schaamte voorbij

Schaamte is een sociale emotie en om schaamte op te lossen heb je de spiegel van een sociale relatie nodig. Om dit te kunnen doen moet er een vorm van veiligheid zijn. De veiligheid bestaat eruit dat het er mag zijn. Dat de klant op deze ene plek niet uitgelachen zal worden, niet de schuld zal krijgen, geen negatieve reactie zal krijgen, geen oordeel.

Elk oordeel is een breuk in vertrouwen

We zijn als mens en als therapeut heel snel geneigd om te oordelen, door de ander te vertellen wat hij of zij moet doen. Wanneer dit gebeurt, is dit bijna altijd een breuk in vertrouwen. Hetzij in het vertrouwen in de therapeut (want die oefent macht uit over de klant) dan wel een breuk in het zelfvertrouwen (want de therapeut heeft ervoor gestudeerd, die zal het wel beter weten). In beide gevallen wordt de eigen regie ondermijnd.

Mag je dan nooit tips geven?

Natuurlijk mag je als therapeut best tips geven, alleen is het van belang dat je je realiseert dat je op zijn best 10% van de situatie van je klant kent. Op basis van die 10% die zij van hun leven laat zien, kun je, met al je kennis en ervaring, een ‘educated guess’ maken van wat zal helpen. Maar net zo vaak als je daarmee raak zit, zal je daarmee de plank misslaan. Enige bescheidenheid siert je niet alleen, het is noodzakelijk! De expert zit tegenover je. Jouw klant weet beter dan jij wat zal helpen en wat niet.

Onveiligheid en heldenmoed

Voor jouw klant om onveiligheid te kunnen verdragen is het van belang dat hij of zij jou kan vertrouwen. Van jouw kant kun je daarin niets anders inzetten dan betrouwbaarheid. Vertrouwen opbouwen kun je niet, dat doet jouw klant. Pas als deze zich veilig genoeg voelt, zal hij of zij zich laten zien. Dit is een moment waarin de klant de illusie van veiligheid loslaat en een zekere mate van onveiligheid durft te dragen. Daar is moed voor nodig. Heldenmoed.

Traumaland is een onveilige plek

Angst heeft de neiging om te groeien, om te plakken aan omstandigheden. Meestal is die angst, als het slachtoffer eenmaal volwassen is, ongegrond. Het vóélt alsof hij/zij doodgaat, maar daadwerkelijk confrontaties met de (dreiging van de) dood zijn gelukkig zeldzaam. De uitdaging van therapie is om traumaland te verkennen, om de onveiligheid te verkennen op een manier die de angst hanteerbaar maakt.

Het helpt als je Traumaland kent

Ervaringsdeskundig zijn heeft twee grote voordelen. De eerste is dat jij het terrein kent. Je kent de valkuilen en de elementen waaruit Traumaland bestaat. Het tweede grote voordeel is dat de klant wéét dat je het kent. De drempel om te vertellen over zijn of haar grootste geheimen is lager, als je weet dat de therapeut zelf ook de weg door die hel heeft gelopen. Het is geen voorwaarde, maar het helpt wel.

Ben jij op de hoogte?

Wat helpt in het therapeutische proces is als jij, als therapeut, kennis hebt van seksueel misbruik. Als jij erover durft te beginnen. Praten over seksueel misbruik helpt, maar alleen als jij, als therapeut, snapt waar de cliënt het over heeft. Als je ook oog en oor hebt voor wat de cliënt niet durft te zeggen en hem of haar helpt woorden te geven aan het onzegbare.

Ben jij in staat?

Kennis is één onderdeel van wat er nodig is om passende hulp te bieden aan mensen met een verleden van seksueel misbruik. De andere component heeft te maken met jouw draagkracht als therapeut. Want niet alleen de klant heeft moed nodig om het aan te gaan, ook jij zult moed nodig hebben om in dat onveilige traumaland je weg te vinden.

Ben jij bereid?

Wil jij werken met mensen die seksueel misbruikt zijn? Of vind je de veelheid van problemen, de heftigheid van de emoties te groot? Wat heb jij nodig om daar bij te blijven, present te kunnen zijn? Hoe kun je moeilijke onderwerpen aansnijden en wanneer doe je dat wel of niet? Wat doen al die verhalen met jou als therapeut, als mens? Durf je het aan te gaan?

Nascholing over seksueel misbruik

Seksueel misbruik zit onvoldoende in de meeste therapeutische opleidingen. Speciaal daarom heb ik een tweedelige opleiding gemaakt voor therapeuten die zich rondom seksueel misbruik nog wat onzeker voelen. De basisopleiding is voor therapeuten die nog weinig ervaring hebben met het thema maar het al wel tegen komen in hun praktijk. De verdiepingstraining voor de doorgewinterde therapeut die dieper op de grote thema’s van seksueel misbruik wil ingaan. Thema’s als schaamte, zelfmoord, familie, boosheid …

Innerlijk kindwerk

Annette heeft al enige tijd innerlijk kindwerk gedaan. Ze heeft met haar innerlijk kind al een
aantal situaties op kunnen lossen, op basis van de verstorende emoties die ze in haar leven ervoer. Ze is zeer hulpvaardig en cijfert zichzelf weg om anderen te helpen. Gaandeweg is ze gaan voelen dat er een disbalans is in haar helpen. “Waar blijf ik?”, is een vraag die ze zichzelf nu regelmatig stelt. Annette merkt dat ze te veel geeft en er eigenlijk ook iets voor terug wil. Ze wil horen dat ze het goed gedaan heeft of dat het zonder haar niet gelukt was en vergelijkbare tekenen van waardering. Daarin gaat ze haar eigen grenzen ver voorbij.

Eigen waarde

Ze begint het gevoel te krijgen dat er iets niet klopt, maar ze kan er de vinger niet op leggen. Vanuit haar achtergrond als sociaal werker en de cursus over innerlijk kindwerk weet ze dat dit patroon, de hulpvaardigheid en haar lage gevoel van eigenwaarde, te maken kan hebben met seksueel misbruik. Ze kan er echter in haar herinnering niets over terugvinden.

Seksueel misbruik, maar dan energetisch

In een gesprek met haar innerlijk kind brengt ze dit ter sprake en ze vraagt haar innerlijk kind of er enige vorm van seksueel misbruik heeft plaatsgevonden. Haar antwoord is bevestigend, maar er is fysiek niets gebeurd. Zij heeft als jong kind de sterke seksuele energie, een sterk seksueel verlangen van een man opgepakt en dat heeft voor haar een vergelijkbare indruk achtergelaten als fysiek misbruik. Met haar innerlijk kind is zij in staat om de energie die rond dit misbruik zit op te lossen. Haar helpen krijgt o.a. daardoor een heel andere dynamiek en ze weet veel beter te voelen wat zij zelf nodig heeft. Daarmee kan zij in het helpen voldoende zelfzorg inbouwen en voelt ze ook dat zij die bevestiging niet meer nodig heeft. Gewoon graag gedaan.

Energetisch seksueel misbruik

Dit is een voorbeeld van een vorm van seksueel misbruik die vaak over het hoofd wordt gezien, maar met vergelijkbare gevolgen als de fysieke daad. Zelf heb ik een vergelijkbare ervaring, naast het fysieke misbruik wat ik meegemaakt heb, ook het energetische. Ik ben er zelf achter gekomen door een gesprek met mijn huisarts enkele jaren geleden. Ik vertelde haar over mijn fysiek misbruik en vertelde haar ook dat ik het gevoel had dat er nog iets gebeurd was, maar waar ik geen heldere herinnering aan had.

Niet tastbaar, wel een sterke ervaring

Van de fysieke handelingen heb ik nog steeds herinneringen vanuit de verschillende zintuigen die er bij betrokken waren. Tast, zicht, horen en dergelijke. Van het energetisch misbruik had ik alleen een vaag, maar toch sterk gevoel. Zij bevestigde mijn verhaal en legde uit dat zij beiden als een even sterke ervaring zag, vandaar de vergelijkbare gevolgen. Mijn innerlijk kind bevestigde deze ervaring en kon ook aangeven waar dit gebeurd was.

Met lieve groet,
Henk Meulendijks

Over zijn ervaringen schreef Henk het boek: De weg van de misbruikte jongen. Hier te koop