Het boek ‘Van verkracht naar veerkracht. Overleven na seksueel misbruik’ van Ann van Ingelghem is een mengsel van eigen ervaring, casuïstiek, theorie en kennis. Het doel van het boek is om vanuit het ervaringsdeskundig perspectief van de auteur het licht te laten schijnen op heling en herstel.

Theoretisch

Het boek geeft voor mijn smaak wat te veel theorie, met name in de tweede helft, waar het meer gaat om theoretische verhandelingen over diverse therapiesoorten. Dit draagt niet bij aan een beter begrip van seksueel misbruik en maakt het boek niet bepaald leesbaarder. Bepaalde stukken psycho-educatie over seksueel misbruik zijn daarentegen wel verhelderend, zoals uitleg over de amygdala en hoe dissosiatie werkt.

Het boek maakt duidelijk dat goede hulp vinden niet vanzelfsprekend is

De zoektocht van Ann om hulp te vinden die bij haar past staat in het boek helder beschreven. Dat het hierbij gaat om het vinden van meerdere soorten therapie, passend bij wie zij is als persoon én bij de fase van verwerking waar zij in zit. Haar pad loopt, zoals dat van velen, langs meerdere soorten therapie. Psycho-educatie, traumatherapie, NLP, lichaamsgerichte therapie: Ann spreekt terecht van een labyrinth van therapiën, waarin helaas ook in België de bewegwijzering nogal eens ontbreekt.

Seksueel misbruik in de titel

Juist bij seksueel misbruik ben ik fel gekant tegen verdoezelend taalgebruik. Te vaak wordt seksueel misbruik ontkend en de gevolgen daarvan zijn bijna net zo desastreus als het trauma zelf. Wat ik dus fijn vind is dat in haar ondertitel staat ‘Overleven na seksueel misbruik’.

Benoemt hertraumatisering in de hulpverlening

In feite is het taboe, maar in de hulpverlening worden slachtoffers van seksueel misbruik maar al te vaak gehertraumatiseerd. Soms eenvoudigweg doordat de achtergrond van seksueel misbruik niet aan het licht komt, soms doordat er ‘eenvoudige oplossingen’ voorgesteld worden (focus op het hier en nu) en soms doordat de therapeut niet breed genoeg insteekt en slechts een deelaspect behandeld, zonder adequate doorverwijzing.

Belgisch

Het boek is geschreven door een Belgische en is toegespitst op wat er in België zoal gedacht en gedaan wordt op het gebied van seksueel misbruik. Dat zal voor de Belgische lezer ongetwijfeld herkenbaarheid geven, zoals het voor mij wat vervreemdend werkt.

Pluspunten van het boek

• positief en hoopgevend over seksueel misbruik
• heldere uitleg over dissociatie, triggers en de rol van de amygdala
• herkenbare persoonlijke ervaringen
• breed kijkend naar wat kan helpen bij het helen van seksueel misbruik
• benoemt hertraumatisering door de hulpverlening

Minpunten van het boek

• te theoretisch
• Belgisch (voor mij een minpunt al zal dit voor Belgen andersom gelden)

Voor wie is dit boek?

Voor therapeuten biedt het boek ervaringsverhalen met bijbehorende duiding, waardoor het zeker zal bijdragen tot een beter begrip van de complexiteit van de langetermijneffecten van seksueel misbruik. Voor lotgenoten is het boek bij vlagen wat te theoretisch, maar de kennis over seksueel misbruik zelf snijdt hout.

Bestel het boek hier

Het is januari en ik zit in een rustige periode. Dat lijkt fijn, maar voor mij is er niets moeilijker dan dat. Ik heb mijn incestverleden verwerkt en dan begint mijn leven. Dat denk ik. Toch is het niet vanzelfsprekend. Leven moet je leren. Het uitgeven van mijn boek betekent een einde en een nieuw begin.

Ik leef!

In juni 2018 geef ik mijn boek ‘De impact van incest op alle levensgebieden’ uit. Het is een prachtig moment waar ik naartoe heb gewerkt en geleefd. Het is een soort kroon op mijn verwerkingsproces. Een strijd die vele jaren heeft geduurd. De maanden daarna geniet ik van mijn succes en van alle mooie reacties en berichten dat mensen echt wat aan mijn boek hebben. Ik voel me verbonden met de mensen om mij heen. Het maakt me gelukkig om zoveel warmte te kunnen geven en ontvangen.

Ik ben uitgeput

In oktober voel ik dat ik erg moe ben. Logisch, er is veel gebeurd in de afgelopen maanden. Ik doe een stapje terug, doe wat rustiger aan. Dan komt het snel weer goed, denk ik. Het lijkt echter of de vermoeidheid groter wordt. In november volgt er een dipje, ik voel me zwaar en negatief. Mijn therapeute, geeft aan dat ik december en januari wel nodig zal hebben om bij te komen. No way, denk ik. Half december verstuik ik mijn voet tijdens het post bezorgen. Dan kan ik echt niets meer en moet ik volledig rusten. Het is een flinke verstuiking, die me wekenlang dwingt om rust te nemen.

Ik heb geen houvast meer

Ik besef dat ik nog steeds overlevingsmechanismen met me meedraag. Hoezeer ik mijn
incestverleden ook heb verwerkt, ik heb nog veel te leren. Zo heb ik altijd een houvast aan doelen en projecten gehad, ook tijdens mijn verwerkingsproces. Mijn boek is zo’n project, dat houdt me op de been, daar ga ik voor. Het boek is er nu, het vindt haar weg in de wereld. Nu heb ik geen project, geen concrete plannen. Ik ben ook te moe om plannen te bedenken. Daarmee is mijn houvast weg. Geen doel, geen beweging, geen afleiding. Dat is confronterend en maakt me heel onzeker.

Geheeld zijn, is heel bijzonder

Steeds als ik terugkijk, ben ik me ervan bewust dat geheeld zijn heel bijzonder is en dat ik van ver ben gekomen. Wat ik nu voel, is zo mooi. Ik voel warmte en liefde en kan geven en ontvangen. De verbinding met andere mensen, is het belangrijkste en mooiste dat mijn proces me heeft opgeleverd. Tegelijkertijd is het voelen soms ook moeilijk. Het is altijd nog relatief nieuw, en het is voor mij intens.

Geheeld en toch nog therapie

Het lijkt misschien vreemd, dat ik geheeld ben en toch nog naar mijn therapeute ga. In mijn lichaam zitten nog steeds blokkades, oude pijn, oude emoties vast. Daarvoor ga ik naar therapie, het lichaamswerk helpt me bij het loslaten van die blokkades. Nu vind ik het om andere redenen ook fijn dat ik met therapie door ben gegaan. Met mijn therapeute kan ik bespreken hoe het gaat. Zij houdt me een spiegel voor.

Leren leven

Geheeld zijn betekent nu dus voor mij: leren leven. Veel elementen van mijn
overlevingsmechanismen draag ik nog met me mee. Grote delen zijn tijdens mijn verwerkingsproces wel weggevallen, maar sommige mechanismen zijn behoorlijk hardnekkig. De komende tijd ga ik uitrusten en leren leven. En genieten van al het moois dat in mijn leven is.

Wat is Developmental Transformations?

Developmental Transformations (DvT) is ontwikkeld door David Read Johnson in Amerika, inmiddels heeft DvT ook vaste voet op Nederlandse bodem. DvT kan zowel individueel als in een groep gegeven worden.

Het speelvlak: Een introductie in de methode Developmental Transformations

Welkom in het speelvlak. Het speelvlak dat we met elkaar creëren. We starten vanuit een lege ruimte, er zijn alleen enkele kussens die we gebruiken. We verbeelden verder met ons lijf en komen in beweging. Wat roept het aan gevoelens, beelden, verlangens, gedachten en ervaringen op? Mogen we daarmee spelen? Om je te zien en serieus te nemen. Om je te laten zien wat er nog meer mogelijk is en andere perspectieven mee te geven. Dat we kunnen leren lachen om onze imperfecties en onmogelijkheden. We zijn allemaal gebroken, maar durven we elkaar te ontmoeten en met onze gebrokenheid te spelen?

Spelen en delen

Ik nodig je uit om in te brengen wat het spel met je doet, wat er bij jou zoal opkomt, zodat de ander zich weer tot jou kan verhouden. In het spel zijn we gelijkwaardig, we hebben een gedeelde participatie. Ik kan dingen inbrengen in het spel en jij kan dingen inbrengen in het spel. De ontmoeting, de match and mismatch staan centraal. Kunnen we dat verdragen en het contact weer aangaan. Het is leren bewegen in de instabiliteit van het leven.

Rollen, patronen en wensen verkennen

We komen rollen, patronen en wensen tegen. Maar dan in het speelvlak waar de mogelijkheden onbegrensd zijn. We kunnen doen alsof. Dat biedt veiligheid. We kunnen zo spelen met dingen die je in de werkelijkheid misschien niet onder ogen durft te zien, waar je vandaan wilt gaan of die te spannend zijn, maar in de distantie van het spel onderzocht kunnen worden. Het is het vergroten van je ‘window of tolerance’ van wat jij kunt verdragen aan spanning. Van statisch naar dynamisch.

In het spel mag alles er zijn

Dus als jij bevriest, kijken we hoe je weer in beweging kan komen. Als je het spannend vindt en je wilt verstoppen, bouw je met kussens jouw plek. Als er verdriet is, komen we misschien bij een meer van tranen en kunnen we stilstaan bij wat ieder ziet van zijn eigen verdriet in de weerspiegeling van het water. Misschien zijn er schrammen en wonden te verzorgen. Misschien is er een afgrond, de angst of de wens om erin te vallen en dat het leven stil zal staan. In spel kunnen we ermee spelen. Met de pijn, het verdriet, de machteloosheid of boosheid.

Draken en ridders, helden en prinsessen

Het is spel en daarmee is de afspraak dat we doen alsof en we elkaar geen echte pijn doen. Maar wel kunnen we geraakt worden. Er kunnen monsters en dappere ridders zijn. Er kunnen daders, slachtoffers, beschermers en helden zijn. Rollen kunnen omgedraaid en getransformeerd worden. We leren verborgen plekken van onszelf kennen en gaan naar fantasiewerelden. Het kan fictief- en ook zo echt voelen.

Je weg zoeken door Traumaland

Ook al wordt je in het spel opgegeten, zak je door de grond of ben je gevallen, je kunt altijd weer opstaan en verder gaan. Ben je verdwaald en heb je geen idee waar het over gaat, voel je je erbuiten vallen? Er is altijd een weg terug en als je de weg zelf niet kan vinden dan zal ik je helpen zoeken.

Het spel is geen toneelstuk

We hoeven niet een scene af te maken, maar kunnen het spel continue veranderen. We zijn samen en mogen ook andere kanten opgaan. Mogen we verschillend zijn en durven we onze kleur te bekennen? Durven we de controle los te laten? Durven we steeds vrijer en met meer mogelijkheden ons in het spel te bewegen? Te zien wat we inbrengen, hoe dat veranderen kan? Voor onszelf te zorgen en uitgedaagd te worden? Te uiten en los te laten?

Mijn rol als therapeut

Ik ben je mede- en tegenspeler. We doen het met elkaar. Tot in het speelvlak.

Positieve seksualiteit

Vorig weekend 17 november 2018 vond in Arnhem het symposium ‘Positieve seksualiteit na seksueel misbruik’ plaats. Het werd een inspirerende middag voor alle therapeuten die erbij waren. Ons laatste symposium.

Seksualiteit na seksueel misbruik

Maar al te vaak hebben slachtoffers van seksueel misbruik geleerd om seks te hebben voor ‘oneigenlijke’ motieven. Wat zijn goede redenen om seks te hebben? Volgens de eerste spreker, Rik van Lunsen, zijn er maar twee goede redenen. Plezier of verbinding. En voortplanting? Dat maar heel zelden een reden om seks te hebben.

Seks voor andere redenen?

Iemand die seksueel misbruik heeft meegemaakt, heeft andere dingen aan seks gekoppeld. Seks hangt samen met vernedering, je best doen, de ander tevreden houden, om er maar vanaf te zijn, geld of andere beloning: van alles wat niets met die twee gezonde doelen te maken heeft.

Dan: wat is gezonde, positieve seks?

Wat is seks, wat valt daar allemaal onder? In elk geval is seks niet beperkt tot het ‘penis in vagina’ gebeuren. Er zijn allerlei manieren om seks te beleven, alleen of met elkaar. In principe is gezonde seks volgens Rik van Lunsen een heel spectrum aan handelingen die gericht zijn op lust en/of verbinding, die een ander niet beschadigt.

Positieve ervaringen opdoen

Hoe kun je komen tot gezonde seks, tot seks met de juiste insteek? Seks voor plezier en verbinding? Eén van de manieren is om positieve ervaringen te gaan opdoen. Soms is het alleen veilig als je dat solo doet, maar als je in een liefdevolle relatie bent, kun je met elkaar op onderzoek uit. Samen nieuwe, onbelaste ervaringen opdoen, praten over wat jouw grenzen én wensen zijn.

Seks een leven lang leren

Seks doe je samen en daarmee is een probleem op seksueel gebied ook per definitie een probleem van samen. De laatste jaren is de nadruk, volgens Rik van Lunsen, veel komen te liggen op de negatieve seksuele beleving, op de uitwassen, op de grenzen. Grenzen zijn belangrijk, leren om nee te zeggen tegen wat je niet wilt, maar kunnen we het ook hebben over wensen?  Wanneer en waartegen zeg je met je hele wezen ja?

Het boek ‘Seks!’

In het boek van Rik van Lunsen staan een heleboel wetenswaardigheden over Seks! Ik heb het nog niet uit, maar nu al denk ik: ja, dit boek kan ik van harte aanbevelen, speciaal voor therapeuten die werken met slachtoffers van seksueel misbruik, als achtergrondinformatie over Seks.

SEKS! EEN LEVEN LANG LEREN

Van Rik van Lunsen en Ellen Laan is te koop via deze link: Seks!

Herstellen van de natuurlijke seksualiteit

Na een korte pauze was het woord aan Mini Soer, lichaamsgericht therapeut. Na al het ‘hersenwerk’ van de ochtend bracht zij ons middels een oefening terug in ons lichaamsbewustzijn. Haar uitleg over hoe normale seksualiteit zich ontwikkelt bij kinderen is heel verhelderend.

Ook voor ouders van belang

Wat is normaal voor een opgroeiend kind? Ik weet van veel slachtoffers dat zij, door hun eigen verstoorde ontwikkeling, vragen hebben over wat de normale, gezonde seksuele ontwikkeling is van een kind. Hoe moet het wél? Een gezond kind zal zijn of haar lichaam steeds meer gaan ontdekken. Van het eerste moment is het belangrijk dat het kind daarin gespiegeld wordt door een volwassene die bij voorkeur zijn of haar hele lijf bewoont.

Twee manieren waarop het mis gaat

Het gaat mis in de natuurlijke seksuele ontwikkelingsstappen van een kind als de ouder of verzorgende zijn of haar eigen seksualiteit inbrengt (seksueel misbruik), of als de natuurlijke stappen die het kind neemt overmatige stress opleveren bij een ouder (angstreactie). In beide gevallen wordt seks een beladen thema. Voor ouders die seksueel misbruik hebben meegemaakt, is het dus ook voor hun kinderen van belang dat zij deze ervaringen gaan helen.

Plezierige seks met hoofd, hart én geslacht

Plezierige seks is seks waar je met je hoofd, hart én geslacht ja op zegt. Je hoofd is veelal de bewaker van grenzen en afspraken. Het hart is gericht op verbinding, bij elkaar horen, liefde uitdrukken. Het geslacht is gericht op lustbeleving én samensmelting. Als seks op alle drie die niveaus klopt, dan is seks een uitermate plezierige ervaring.

Winnaar Tonnie van Deursen

In de categorie ‘Partner van … ‘ gaat de Award naar Tonnie van Deursen. Hij is de partner van Angélique van Deursen. Hij werd genomineerd voor de award door zin vrouw die dit over hem zegt:

‘Altijd staat hij achter me, maakt een vuist met mij. Hij neemt me praktische dingen uit handen als ik het moeilijk heb. Hij luistert dag en nacht. Staat mee op na een nachtmerrie. Helpt me de weg naar het hier en nu te vinden als ik dat even kwijt ben. Laat zijn werk onmiddellijk vallen als ik hem nodig heb. Heeft nog nooit het vertrouwen in mij verloren. Ik kan overal met hem over praten, zelfs over zelfdoding toen ik het nog heel moeilijk had. Hij heeft een grenzeloos respect voor mij en mijn lijf. Hij laat me de waarde van het leven zien en leerde me daarvan te genieten.”

Tonnie is een man van weinig woorden op het podium. Daarom hieronder nogmaals het interview met Tonnie, dat eerder in de Helden Galerij te lezen was.

Tonnie, van harte gefeliciteerd met deze welverdiende Award

Interview met Tonnie van Deursen

Kun je kort vertellen hoe seksueel misbruik je relatie met jouw partner heeft beïnvloed?

Op vele manieren, ik heb echt haar vertrouwen moeten winnen in kleine stapjes. Haar dingen moeten leren. Zo poetste ze de vloer met een schuursponsje op de knieën en waste ze zichzelf met een schuursponsje en jif. Ook hebben we geen seksuele relatie in de zin zoals dat normaal is. We zijn wel intiem op onze eigen manier en daar kan ik mee leven. Er zijn ook tijden geweest dat ik erg bang ben geweest haar kwijt te raken. Ik lette altijd op, ook in de nachten.

Wat is volgens jou de belangrijkste aandachtspunten bij helen van seksueel misbruik?

Dat ze er over mag praten, dat mocht ze nooit van het GGZ. Wij hebben samen uren bij elkaar gezeten en ik heb haar laten praten, anders zou het haar kapot hebben gemaakt. Wat ook belangrijk is: kijk naar wat mensen kunnen. Het GGZ vertelde en legde de nadruk op wat ze niet kon, nooit op wat ze wel kon.

Welke tips zou je andere partners willen meegeven?

Heb geduld! Een afwijzing is niet persoonlijk bedoeld. Laat initiatief bij je partner en vooral: praat met elkaar. Ben er voor je partner, denk nooit ‘alweer daarover’ en zeg nooit: ‘laat het eens achter je.’

Wat zou je willen verbeteren rondom seksueel misbruik?

De hulpverlening, daar hebben we zoveel ellende mee gehad. Niet alleen voor Angélique maar ook voor mezelf. Zo kwam ik eens thuis en vond een afscheidsbrief. Ik was erg overstuur en een vriendin belde de huisarts. Terwijl de politie Angélique zocht zei de huisarts dat ik me niet zo moest aanstellen. En dat terwijl hij de situatie wist en ook wist hoe wanhopig Angélique was, door steeds maar falende hulpverlening. Soms belden we de crisisdienst, maar verder dan ‘ga maar een boek lezen’ kwamen die niet, ze kwamen niet eens. Dan bleef ik maar thuis van mijn werk. Het heeft me bijna mijn baan gekost.

Winnares Angélique van Deursen

De winnares van de Hel(d)en van seksueel misbruik Awards 2018 in de categorie ‘Goed bezig’ is Angélique van Deursen. Zij is de auteur van het boek ‘Duivelskind’ dat in 2013 uitkwam. Zij werkt nu als ervaringsdeskundige en geeft met enige regelmaat lezingen.

Op ‘Angelssite‘ vertelt zij over overleven en helen na seksueel misbruik en mishandeling in haar jeugd. Rakende verhalen, waarin zij haar kwetsbaarheid durft te tonen en waarin iedereen die haar heeft gevolgd mee heeft geleefd met hoe ingewikkeld het proces van helen soms kan zijn.

Helen is hard werken

De openheid waarmee zij haar verhaal doet raakt. Zij heeft deze Award dubbel en dwars verdiend. Niet vanwege het feit dat ze seksueel misbruikt is maar, zoals ze zelf zegt, omdat ze goed bezig is met helen. En dat is hard werken!

Gefeliciteerd Angélique, met deze welverdiende Award.

Verlamd van angst

Het boek van Agnes van Minnen gaat over het overwinnen van de angst. Angst als belangrijkste symptoom van post traumatische stress. Het boek maakt uitgebreid duidelijk dat verlamming, bevriezing een veel voorkomende reactie is op een situatie van seksueel geweld. Dat deze automatische reactie een overlevingsreactie is, die passend is voor wat er op dat moment gebeurt. Dat is de verdienste van dit boek.

De vlag dekt niet de lading

Als de subtitel van het boek was ‘Herstellen van PTSS’ dan had ik er minder moeite mee gehad. Maar de ondertitel luidt: ‘Herstellen na seksueel misbruik’. Als zodanig kan ik het boek niet onderschrijven. Het boek gaat diep in op PTSS en de therapie die daar (volgens de auteur) bijhoort, maar besteed weinig tot geen aandacht aan andere gevolgen van seksueel misbruik en hoe je daarmee om kunt leren gaan.

Geen PTSS en toch seksueel misbruikt?

Heb je geen PTSS, dan heb je niet veel aan het boek. Het zou je zelfs in de war kunnen maken. De auteur stelt dat het vertonen van allerlei overlevingsreacties hetzelfde is als een PTSS. Daarmee gaat de auteur volledig voorbij aan alle andere afweermechanismen en langetermijneffecten, die dikwijls leiden tot andere diagnoses. Ik ben zelf niet zo’n fan van diagnosticering bij seksueel misbruik, maar áls je een diagnose geeft, zorg dan wel dat die tenminste klopt.

Onjuistheden en discutabele statements

De stelligheid waarmee de auteur een aantal discutabele stellingen poneert geeft te denken. Zo stelt zij dat iemand die seksueel misbruikt is, dit niet kan vergeten. Dat is in het licht van de huidige stand van de wetenschap absoluut niet bewezen. Denk alleen al aan het recente werk van Bessel van der Kolk over hoe lichaam, brein én geest betrokken zijn bij het opslaan van ervaringen. Daarnaast stelt zij dat, als je herinneringen hebt van vóór 3 jaar oud, dit waarschijnlijk valse herinneringen zijn. Dit staat haaks op recente onderzoeksresultaten, die juist aantonen dat spontaan opgekomen herinneringen naar aanleiding van een trigger, vaak ondersteund worden door zogeheten steunbewijs. Zie bijvoorbeeld dit artikel van Elke Geraerts. Hoe het ook zit, over het hervinden van herinneringen en de manier waarop het geheugen werkt, is de wetenschap nog lang niet uitgedebatteerd, dus een stellige bewering hierover is per definitie onwetenschappelijk. Hier en daar slaat zij de plank dus stevig mis. (zie mijn blog over baby- en peutermisbruik).

Weinig aandacht voor het brede palet van mogelijkheden in de hulpverlening

De auteur is stellig: Bij PTSS hoor je EMDR of Cognitieve traumatherapie te krijgen. Dat is jammer, want niet alleen zijn beide therapievormen behoorlijk belastend, ze werken voor tenminste 35% van de mensen (die daadwerkelijk PTSS hebben en dat zijn lang niet alle slachtoffers van seksueel misbruik!!!) niet of zelfs negatief. Zie hier mijn artikel daarover. Bij Complexe PTSS (bijvoorbeeld bij langdurig en herhaald misbruik) is de kans dat het niet werkt nog groter. Bovendien zijn er vele alternatieven voor EMDR en Cognitieve traumatherapie waar de auteur in haar boek bijna volledig aan voorbij gaat.

Het boek gaat niet over seksueel misbruik

Agnes van Minnen verliest voor mij aan geloofwaardigheid als ze alle succesvol geheelde slachtoffers van seksueel misbruik op het conto van traumatherapie en EMDR schuift, alsof dat de enige weg naar herstel is. Alle andere vormen van therapie gooit ze op één grote hoop als zijnde ‘te weinig traumagericht’. Stabiliseren versus traumagerichtwerken is niet hetzelfde als ‘alle vormen van therapie’ versus ‘EMDR en Cognitieve traumatherapie’ en dit valse vergelijk zie ik terug in alle bewijsvoering rondom EMDR. Nergens heb ik nog een onderzoek gezien dat EMDR zinvol vergelijkt met enige bestaande vorm van therapie anders dan Cognitieve traumatherapie. Op de bewijsvoering voor Cognitieve traumatherapie is overigens ook één en ander af te dingen, vooral als je kijkt naar wat er in Nederland onder de noemer Cognitieve traumatherapie verkocht wordt. Zie mijn artikel hierover hier.

Het boek maakt de pretentie dat het gaat over herstel na seksueel misbruik niet waar. Daarnaast gaat het voorbij aan allerlei alternatieven voor de vorm van hulpverlening die de auteur bedrijft. Haar ervaringen in haar praktijk lijken haar beeld over seksueel misbruik te kleuren. Mogelijk helpt zij alleen mensen die last hebben van een PTSS. Zonder enige gene veralgemeniseert zij haar persoonlijke ervaringen en presenteert ze als wetenschappelijk onderbouwd. Als het gaat om alle andere gevolgen van seksueel misbruik, komt zij slechts met het in mijn ogen wat lafhartige: ‘Sommige slachtoffers worden verdrietig en moeten nog verwerken dat ze een nare jeugd hebben gehad.’

Pluspunten en minpunten

Pluspunten van het boek

• De heldere uitleg over overlevingsreacties ontschuldigt slachtoffers
• De voorbeelden uit de praktijk zijn aansprekend
• Het boek geeft duidelijk aan dat helen mogelijk is

Minpunten van het boek

• Overdreven claims over de effectiviteit van met name EMDR en Cognitieve gedragstherapie
• Heel veel herhaling van hetzelfde, met name in het tweede deel van het boek
• Het boek gebruikt de termen seksueel misbruik en seksueel geweld door elkaar, wat maakt dat het lijkt alsof de twee synoniem zijn

Voor wie kan het boek nuttig zijn?

Het eerste deel van het boek kan nuttig zijn voor mensen die veel schaamte en schuld voelen over hun eigen reactie op het seksueel misbruik dat hen is aangedaan. De uitputtende voorbeelden van hoe dit soort reacties eruit zien en steeds de herhaling van het nut van die reacties (namelijk het overleven van een bedreigende situatie) kan helpen om te ontschuldigen en de schaamte voorbij te komen. Dit gaat overigens wel ten koste van de leesbaarheid van het boek.

Deel twee van het boek, waar het zegt te gaan over herstel, dekt de lading niet. Mocht je last hebben van (enkelvoudige) PTSS als gevolg van een eenmalig incident van seksueel geweld, dan kan het je helpen om de voorgestelde therapieën te volgen.

Toch kopen? Het boek is verkrijgbaar via Bol.com