Waar dienen handleidingen, richtlijnen en protocollen voor?
- Wat is het doel van protocollen, richtlijnen en handleidingen?
- Hoe werkt dat in de praktijk?
- Wat heeft de klant er aan?
- Wat doet het met jou als hulpverlener?
In deze blog een verduidelijking van de begrippen en welk doel ze dienen.
Een handleiding
Een handleiding is een setje instructies: ‘Als dit gebeurt, doe dan dat.’
Handleidingen werken heel goed bij elektronische apparaten, zijn daar zelfs vaak onontbeerlijk, maar werken minder goed als ze op mensen toegepast worden. Als je een thermostaat hoger zet dan de omgevingstemperatuur, dan zal de verwarming elke keer weer aanslaan. Waar een mens op aanslaat is een stuk minder voorspelbaar.
Een handleiding en de klant
Mensen werken niet volgens het ‘als/dan’ principe, je kunt ze niet voorspellen op basis van resultaten uit het verleden. Je kunt conclusies over hoe mensen werken ook niet van de ene persoon naar de andere kopiëren. Zoiets beweren als ‘Alle slachtoffers van seksueel misbruik reageren … op een bepaalde therapie’, is dan ook onmogelijk. Wat je hooguit kunt beweren, is dat een bepaald soort therapie voor bepaalde klanten goed blijkt te werken.
Dat is de betekenis van ‘evidence based’: Daarvan is bewezen dat voor een bepaald percentage van de klanten, therapie X goed werkt. Overigens moet je daar dan ook een bepaald, meetbaar, controleerbaar behandeldoel aan koppelen, wat niet altijd overeenkomt met het doel van de klant.
Een richtlijn
Het doel van een richtlijn is niets anders dan een bepaalde handelingswijze dringend voorschrijven. Een richtlijn wordt dan ook altijd van hogerhand bepaalt en als je als professional een bepaalde richtlijn krijgt, dan kun je daar wel van afwijken, maar dat moet je dan wel goed kunnen onderbouwen. Omdat een richtlijn richting geeft aan de behandeling, beknot het de vrijheid van de professional.
Een richtlijn en de klant
Je richting is bepaald: in geval A. doen we altijd therapie B. Het uitgangspunt van een richtlijn is de denkfout dat als therapie B. aanslaat bij klant X. die seksueel misbruikt is, dit ook zal werken bij klant Y. die immers ook seksueel misbruikt is. Daarbij wordt voorbij gegaan aan de meeste kenmerken van klant Y, die een compleet mens is, in plaats van alleen maar een ‘probleem’ namelijk ‘seksueel misbruik’. Daarnaast staat het dringend opleggen van een bepaald model van interventie haaks op een belangrijke ontwikkel-taak van de klant die seksueel misbruik heeft meegemaakt: zelf regie over zijn of haar eigen leven krijgen.
Een protocol
Een protocol is een dwingend handelingsvoorschrift waar je als professional niet van af mag wijken. Het protocol is er vooral om de professional te beschermen tegen mogelijke rechtszaken. Als het protocol maar gevolgd is, kunnen ‘ze’ je niets maken. Het is een voorbeeld van wat de Amerikanen CYA noemen: Cover Your Ass! Het doel van protocollen is dan ook het ten allen tijde vermijden van verantwoordelijkheid/ aansprakelijkheid. Jij wast je handen in onschuld.
Een protocol en de klant
Bij een protocol is de klant volledig buiten beeld geraakt. Een protocol is een mechanisme dat de organisatie, waarbinnen de therapeut functioneert, beschermt tegen negatieve consequenties van eventueel falen. Als het protocol gevolgd is,maakt het voor de organisatie en de rechtspraak niet meer uit wat er met de klant gebeurt. Of je klant doodongelukkig is met je behandeling, doet er in feite niet toe: jij hebt het protocol en dat heb je te volgen.
Hoeveel vrijheid wil je als professional?
Hoeveel vrijheid je als professional hebt over je eigen handelen ,veel te maken met de protocollen, richtlijnen en handleidingen waaraan jij je onderwerpt. Je krijgt er veel mee te maken als je binnen een organisatie werkt. Als zelfstandig ondernemer kun je er voor kiezen om je aan te sluiten bij een beroepsvereniging en heb je te maken met de richtlijnen voor het onderhoud van je professionaliteit. Kies je er voor om in vrijheid zelf je eigen manier van werken, samen met je klant, te bepalen, dan kun je rondkijken en zelf kiezen op welke manier jij je deskundigheid bevordert.
Vrijheid en de klant
Ik noemde al eerder dat de regie over je eigen leven krijgen, een belangrijke ontwikkeltaak is van mensen die seksueel misbruikt zijn. Voor mij hoort daar bij dat de klant zijn of haar eigen traject kan kiezen. In vrijheid kan kiezen voor een bepaalde vorm van begeleiding, ook als dat niet in een protocol, richtlijn of handleiding voorkomt. Die vrijheid is doodeng en de meeste klanten zullen dan ook in eerste instantie de voorkeur lijken te geven aan een therapeut die het heft in handen neemt. Mijns inziens is dat een doodlopende weg, die mensen onnodig lang afhankelijk maakt.
Vrijheid en de therapeut
Ook voor de therapeut is al die vrijheid soms ongemakkelijk, spannend en zelfs eng. Want de vrijheid om zelf de behandeling, in samenspraak met je klant, af te spreken, houdt ook in dat jij (mede) verantwoordelijk bent voor de gemaakte keuzes. Je kunt fouten maken. Dat is spannend en dan is het fijn als er iemand met je meekijkt. Iemand die weet heeft van de valkuilen in het werk. Iemand die je kan wijzen op jouw blinde vlekken. Iemand die jou kan spiegelen, wanneer je dingen niet helder meer ziet. Eén van de normen die wij aanhouden, voor hulpverleners die op deze site genoemd staan, is dat ze dát aspect goed voor elkaar hebben. Regelmatige intervisie is van groot belang bij het werken met zo’n kwetsbare en uitdagende doelgroep. Supervisie op het gebied van seksueel misbruik kan belangrijk zijn om speciale kenmerken van de doelgroep goed in de gaten te krijgen en te houden.
