Dramatherapie na seksueel misbruik – Rineke van der Baan

Geplaatst op 25 mei 2014 door ivonnem

Durf jij… niet?

Dramatherapie na seksueel misbruik – Rineke van der Baan

Moeite met grenzen aangeven, emoties, vertrouwen? Contact met je lichaam maken en zo ook in de relatie met anderen. Toch weer die herinneringen… Controle willen houden! Zucht. Steeds weer van therapie naar therapie, waarom dan dramatherapie? In dit artikel wordt een onderzoek gepresenteerd naar de inzet van dramatherapie bij vrouwen die seksueel misbruikt zijn.

Waarom ik mij met seksueel misbruik bezig houd

Waar ik (Rineke) ook heen ga, seksueel misbruik kom ik telkens weer tegen. Jong kwam ik er zelf mee in aanraking, als puber hoorde ik het van klasgenoten, als student kan ik er wederom niet omheen. Ik ga op reis en ontmoet vrouwen met dezelfde verhalen. In mijn werk met (onder andere) verslaafde prostituees en stages met dak- en thuislozen, jongerenpsychiatrie en verslaving eveneens. Seksueel misbruik; het is er, als je het wil zien.

De statistieken:

Eén op de vijf meisjes en één op de elf jongens in Nederland worden al voor hun 16e seksueel misbruikt (Meeuwsen, 2013). Het kan invloed hebben op diverse terreinen in het leven (psychisch, emotioneel, lichamelijk, seksueel, relationeel, maatschappelijk), de effecten kunnen een leven lang doorspelen. Specifieke hulp blijkt er echter weinig te zijn (Leferink, 2014).

Mijn mission statement

Ik ben gekomen aan het einde van mijn opleiding, ik heb veel geleerd. Ik ben op persoonlijk en professioneel vlak gegroeid. Ik heb mijn eigen weg bewandeld en ik wil hoop, kracht en liefde doorgeven. Het onderzoek dat ik doe is niet alleen het kroonstuk op mijn studie. Ik ga door, ik ben eraan toe en ik ben bevlogen.

Bevlogen door schoonheid

Een eigen identiteit. Vrouwelijkheid. Kwetsbaarheid. Pijn. Bevlogen om te laten zien wie de vrouw is. Wat ware liefde is. Liefde die juist zo vaak gebruikt en misbruikt wordt. We zoeken, maar vinden niet. We verliezen ons zelf in de ander. Het sterkt ons, maar maakt ons zwak. Gebroken. We hebben iemand nodig, maar zijn eigenlijk op zoek naar ons zelf.

Het onderzoek: Dramatherapie bij vrouwen die seksueel misbruikt zijn

Ik heb een onderzoek gedaan naar hoe dramatherapie wordt ingezet bij vrouwen die seksueel misbruikt zijn. Het onderzoek is gedaan aan de hand van negen respondenten, een evaluatiegroep en een literatuurstudie. Dit artikel bevat een korte uitlichting van de resultaten van het onderzoek voor vrouwen die seksueel misbruikt zijn en voor andere belangstellenden. Het onderstaande laat zien dat dramatherapie een goede behandelmethode is.

Dramatherapie: van het hoofd naar het hart

Als je seksueel misbruikt bent, dan zit je vaak in je hoofd. De kracht van dramatherapie is dat het jou direct dingen laat ervaren. Je bent cognitief, fysiek, in de ervaring bezig. Je maakt verbinding tussen je denken, voelen en handelen (Praktische kaders voor het methodisch werken van de CT’er, 2014 zie in het onderzoek). Door te spelen, te bewegen, ga je voelen wat dat met je doet, kun je weer contact maken en integreren in je lijf. Je lichaam is belangrijk. Het is daar waar de grenzen zijn overschreden, maar ook daar (in het zenuwenstelsel en impliciete geheugen) waar de ervaring ligt opgeslagen. Dus het gaat niet (alleen) om de woorden, maar om het nonverbale geheugen (Universiteit Gent, 2008).

In dramatherapie naar het seksueel misbruik toe of er vandaan

In spel oefenen je in interactie met anderen, grenzen aangeven, problemen oplossen, emoties voelen, jezelf laten zien en uiten, vormgeven en spelen. Je bent zelf het materiaal (Cleven, 2004). De regie die je ten tijde van het misbruik verloren bent, kan je in spel terug gegeven worden. Dus jij bepaald alles! Of toch niet?

Oefenen met de werkelijkheid

In spel oefen je om flexibel om kunnen gaan met de werkelijkheid. Het is spel, maar hoe je in het echte leven bent, reageert, kom daarin terug. Je kunt binnen de veiligheid van spel experimenteren en risico’s nemen (Smeijsters, 2003). De therapeut volgt je, doet het samen met je en blijft erbij. Hij/zij kan inspelen op wat jij nodig hebt. Moet jij meer geconfronteerd worden met wat er is gebeurd, dan zullen de thema’s die bij je spelen ingebracht worden. Maar misschien is het ook wel de kunst om er meer afstand van te kunnen nemen, dan zal de dramatherapeut technieken toepassen om jou hierin te begeleiden. In dramatherapie wordt zo waar jij aan wilt werken op een veilige manier bespeelbaar gemaakt.

Creëren en herstructureer in dramatherapie

In spel kunnen situaties gecreëerd en her-gecreëerd worden, ervaringen kunnen tot een beter einde gebracht worden. Misschien wil je wel eens voor jezelf opkomen, je emoties uiten, zorg ontvangen, erkenning krijgen of een onderscheid leren zien in wie je nu bent en de gekwetste persoon van toen. Gedrag dat we vertonen helpt ons niet altijd verder, in dramatherapie kan je andere mogelijkheden gaan zien en ervaren. Het is je verbeelding gebruiken om; (de toekomst) te creëren, de betekenis van dingen ontdekken, het leren om fouten te maken en risico’s te nemen, wat kan bijdragen aan je eigenwaarde (Casdagli, 1999).

Jezelf spelen

Het gaat niet om hoe goed je een rol kan spelen, het is geen theater. Maar het gaat om wat je laat zien of niet laat zien, wat je tegen komt (in spel) en wat je daaruit kan leren. Het is spel, waarin de therapeut alles van jou verdraagt. Uiteindelijk wordt zo beoogd dat je zoveel hebt kunnen doen, ervaren en spelen in dramatherapie, dat je de dingen waar jij mee zit kan achter laten in het spel.

Dramatherapie gericht op specifieke doelen

Je wilt rust…

De therapie kan gericht zijn op; het bieden van veiligheid, emotioneel evenwicht, je kwaliteiten naar boven halen, dat je weer snel in het ‘hier en nu’ kan komen wanneer herinneringen aan het seksueel misbruik opdringen, dat je weer stabieler wordt. Je problemen worden niet weggenomen, maar je leert er beter mee omgaan (Smeijsters, 2003). Er kan gewerkt worden met geïmproviseerd spel, decor, kostuums, attributen of gefantaseerde scenes (fasen van Emunah zoals geciteerd staat in Doomen, 2010). De therapeut volgt je daarbij, is ondersteunend, nodigt je uit en bekrachtigt je.

Je wilt het kwijt…

Het is “het liefdevol stilstaan bij deze werkelijkheid en innerlijke bron met al haar verschrikkingen en ontroerende schoonheid (Kalmthout, 1997 in Tijdschrift voor psychotherapie, 2004).” Er wordt concreter aan je traumatische ervaring(en) gewerkt. Het spel is daarbij minder verhullend en meer gericht op de actualiteit. Er kan bijvoorbeeld gewerkt worden met rollenspel of psychodrama (waarbij de letterlijke situatie in beeld gebracht en onderzocht wordt). De therapeut zoekt de spanning op, je krijgt inzicht in de problemen en de opgedrongen herinneringen zodat deze uiteindelijk afnemen. Dat je voldoende stabiliteit hebt is hiervoor wel van belang, want je moet het kunnen maar ook willen.

Je komt nog steeds je dingen tegen…

Dramatherapie na seksueel misbruik bij vrouwen

Je bent seksueel misbruikt en je blijft last hebben van de effecten die zijn ontstaan op de langere termijn. De dramatherapie richt zich op waar jij nu nog last van hebt. Het gaat om het accepteren en integreren van de ervaring (Seksueelgeweld.info, 2013). Je kunt je bewust worden van gedragspatronen die niet functioneel zijn en in spel experimenteren met andere gedragingen. Het is daarbij veelal gericht op de verbinding en interactie met de buitenwereld (Stöfsel en Mooren, 2010 in Huijgens en Janssen, 2013). Het is leren om op een gezonde manier; te kunnen vertrouwen, met conflicten of autoriteit om te gaan, contacten en relaties aan te kunnen gaan.

Dramatherapie; speel, beleef, ervaar… de effecten van het seksueel misbruik niet

Voor meer informatie en voorbeelden van hoe dramatherapie wordt ingezet bij vrouwen die seksueel misbruikt zijn, verwijs ik u door naar het gehele onderzoek. Het onderzoek is te vinden op hulpverlening na seksueel misbruik en op de HBO Kennisbank

10 dingen die helpen na seksueel misbruik

Geplaatst op 12 mei 2014 door ivonnem

Mijn top 10 dingen die helpen

Naast hulpverlening of misschien soms zelfs in plaats van :), kun je een aantal dingen doen die jou helpen met je verleden van seksueel misbruik om te gaan. Op deze website vind je diverse hulpverleners die hulp bieden na seksueel misbruik. Kijk gerust of er iemand voor je bij zit.

Je hebt niet voor alles therapie nodig

Niet voor alles heb je therapie nodig. Je kunt ook een heleboel dingen zelf doen. Hieronder vind je mijn persoonlijke top 10 van dingen die helpen na seksueel misbruik, allemaal dingen die mij op enig moment geholpen hebben. Heb jij ook zo’n top 10?

1. Praat er over met iemand die je vertrouwt

Erover praten is één van de beste manieren om een heftige gebeurtenis een plekje te geven. Als je fiets gestolen is dan is dat het eerste wat je vertelt als je een vriend of vriendin ziet: ‘Wat me nou overkomen is…’ Eigenlijk is het raar dat we dat bij een verkrachting of bij seksueel misbruik niet zo gemakkelijk doen. Ik ben pas gaan praten, toen ik bij een soap-serie (as-the-world-turns) ‘Lily’ hoorde vertellen over haar verleden met seksueel misbruik. Ik had voor die tijd geen idee dat je er over kón praten!

2. Ga een creatieve cursus doen

Teken en schilderen, kleien of beeldhouwen: een creatieve cursus kan een manier zijn om dingen te uiten waar je (nog) geen woorden voor hebt. Ik ging op mijn 19e naar de vrije academie. Ik wist toen nog niet dat wat ik had meegemaakt seksueel misbruik was. Maar ik had wel een heleboel emotie uit drukken. Ik maakte kleine surrealistische pentekeningen van mensen die afgeschild werden of voor de helft uit mechanische onderdelen bestonden. Later, tijdens mijn eerste therapie, ging ik schilderen. Heftige portretten, expressief en duister. Het hielp mij om op die manier iets uit te drukken, wat ik nog niet kon zeggen.

3. Maak een ritueel voor jezelf

Rituelen kunnen je helpen om dingen een plek te geven. Wat mij persoonlijk erg hielp als het moeilijk was, is gewoon een kaars branden. Ik heb een setje ‘innerlijk kind’ kaarten en een set ‘medicijn kaarten’. Als ik even niet goed weet wat ik moet doen, dan trek ik een kaartje en dat geeft meestal een positieve impuls, waarmee ik weer verder kan.

4. Ga Candy Crush spelen

Wat?! Candy Crush? Jawel. Of Tetris of een ander spelletje waarbij je patronen moet maken. Spelletjes die ik altijd leuk heb gevonden om te doen, vooral als ik veel had om over na te denken. Ik word er rustig van. Uit een recent onderzoek is gebleken dat dit erg goed kan werken tegen sommige verschijnselen van PTSS. Toen ik dat onderzoek las was ik erg blij: had ik eindelijk een legitieme reden om die spelletjes te spelen. Het werkt ongeveer net zo goed als EMDR en om dezelfde reden: Je bent afgeleid terwijl je aan heftige dingen denkt.

5. Zoek ontspanning in het gezelschap van anderen

Het is ook fijn om met anderen samen te zijn en dingen te doen, die nergens over gaan. Activiteiten die gericht zijn op ontspanning: Gezelschapsspelletjes, samen wandelen, winkelen of een keer een kop koffie in de stad: het normale leven. Want niet alles hoeft altijd om seksueel misbruik te draaien.

6. Lees een boek

Wat ik altijd leuk vind zijn boeken over inspirerende mensen. Vroeger al, las ik de biografieën van bijvoorbeeld Vincent van Gogh of Michelangelo. Tegenwoordig kies ik vaker voor levensverhalen van mensen die bijzondere dingen hebben meegemaakt of tegenslagen te verwerken hebben gekregen. Natuurlijk kan je ook gewoon een roman lezen of wat je maar voor boeken leuk vindt, om even te ontspannen.

7. Doe iets voor iemand anders

Niets helpt zo goed om je eigen ellende te vergeten, als iets goeds doen voor iemand anders. Dat hoeft niet ingewikkeld of groot te zijn. Luisteren naar iemand die even een vriendelijk oor nodig heeft. Al in het begin van mijn therapie ging ik op internet, op diverse fora en ‘praatte’ daar met mensen die het moeilijk hadden met seksueel misbruik. Ik heb daar zelf ook veel hulp gekregen.

8. Verwen jezelf

Of het nou met voedsel is, met een nieuwe aanschaf of je neemt een warm bad. Jezelf verwennen is heerlijk, maar niet vanzelfsprekend. Ik vond het altijd gemakkelijker om anderen te verwennen. Maar wat je voor anderen kunt, kan je ook voor jezelf doen. Niet iedereen heeft natuurlijk een bad, maar een ouderwetse rubberen kruik koop je al voor 4 euro, gaat jaren mee en het is heerlijk om een warme kruik op je buik te leggen. Dat hoeft echt niet alleen als je (menstruatie)pijn hebt. Gewoon voor het lekker is ook oké. Tegenwoordig geef ik het vaak op als huiswerk, aan mensen die voor coaching bij me komen. Bij Bol.com hebben ze trouwens een kruik in een knuffel. Hoe gaaf is dat?

9. Zet je favoriete muziek op

Maak eens een lijst van muziek die je raakt, die jou kracht geeft of waarbij jij in tranen raakt. Geweldig als afspeellijst in youtube of spotify. Deel jouw favoriete nummer met anderen. Vertel erbij waarom het jou zo raakt. Muziek heeft me echt door een paar hele moeilijke momenten heen geholpen. Ik heb daar eerder over geschreven in de blog: ‘I want to live’.

10. Ga op zelfverdediging, karate of een andere vechtsport

Wanneer je seksueel misbruikt bent, dan krijg je vaak het gevoel dat je machteloos bent. Dat je je niet kunt verweren. Ik heb twee jaar op dameskarate gezeten, om te leren hoe ik mijzelf kan verdedigen. Daarna heb ik een bokszak gekocht om zelf op te oefenen. Ik heb, zeker toen ik in therapie was, heel vaak tegen die zak staan slaan en schoppen. Het heeft me geholpen om op die manier mijn boosheid te uiten. Vaak als ik dan uitgeput was, kon ik huilen en weer een stukje van mijn pijn helen.

Dit is mijn top 10

Dit is mijn lijst van 10 dingen die kunnen helpen. Ze hebben mij geholpen, door de jaren heen, en veel van deze dingen zijn gewoon onderdeel van mijn leven gebleven. Ik speel nog steeds Candy Crush, in de winter slaap ik met een warme kruik (met knuffelhoes) en af en toe sla ik nog steeds tegen mijn boksbal. Alleen nu doe ik het vooral voor de lol.

Welke dingen helpen jou?

Een leven opbouwen na seksueel misbruik, ga het avontuur aan!

Geplaatst op 7 mei 2014 door ivonnem

Beantwoorden

Meestal lukt het niet zonder therapie

als je je leven niet goed op orde krijg na seksueel misbruik Zeker de helft van de mensen die seksueel misbruik hebben meegemaakt, gaan op enig moment in therapie. Soms lijkt het eerst goed te gaan en komt er op latere leeftijd verdriet, angst en boosheid boven, vaak door een schijnbaar klein incident. Soms gaat het van meet af aan mis en lukt het niet om een prettig leven op te bouwen. De onmacht en de verwarring is groot. Het is dus beslist geen schande om daar hulp bij te zoeken.

Welke therapie past bij jou?

Er zijn minstens 400 soorten therapie en elk heeft zijn eigen voor- en nadelen. Het is lastig om daar je weg in te vinden. Er is geen enkele therapie die bij 100 procent van de mensen werkt, want ieder mens is uniek. Jouw persoonlijke voorkeur is van groot belang. De één is meer gebaat bij een creatieve therapie, een ander gaat voor lichaamswerk en weer een derde wil vooral inzicht. Het maakt niet uit, als jij er maar prettig bij voelt. En het mag je uitdagen om uit jouw eigen comfortzone te stappen, want: Wat je al kunt, hoef je niet te leren.

Begeleid lotgenotencontact als aanvulling op therapie

Schaamte is een van de meest beschadigende factoren in seksueel misbruik. Lotgenotencontact kan erkenning en herkenning opleveren van wat jou is aangedaan. Er met elkaar over praten, is een probaat tegengif voor de schuld en schaamte. Lotgenotencontact is een bijna onmisbaar aspect van het helen van seksueel misbruik. Liefst onder begeleiding, bijvoorbeeld volgens de ‘Samen helen’ methode

En na je therapie, wat dan?

Als je seksueel misbruik hebt meegemaakt, heb je vaak een stukje gemist van je natuurlijke ontwikkeling. Door het misbruik heb je bijvoorbeeld nooit goed geleerd om keuzes te maken. Je hebt in je pubertijd niet geëxperimenteerd met de liefde. Of je bent zo in de war geraakt, zodat je opleiding niet goed liep. Dan kan het zijn dat je na je therapie nog iets nodig hebt, waardoor je dingen kunt ‘inhalen’.

Verder gaan met je leven

Als de therapie voorbij is, wie ben je dan? Je bent geen slachtoffer meer, maar zo lang was dat alles wat je kende. Je weet niet zo goed hoe je heel gewone dingen doet. Hoe maak je vrienden? Hoe ga je om met een baas? Hoe kom je aan een relatie (en wil je dat)? Hoe maak je in al dat soort dingen keuzes?

Keuzes maken leer je niet in therapie

Een therapeut kan je suggesties bieden, maar jij blijft altijd degene die de keuzes maakt in jouw leven. Dat kan heel moeilijk zijn, als je juist heel vroeg geleerd hebt dat je niets te willen hebt. Als je geen fouten mag maken is de veiligste keuze om op de bank te blijven zitten en niks te doen. Dan ben je veilig. Maar erg bevredigend wordt je leven dan niet.

Risico’s nemen en op je bek gaan

Veel mensen die misbruikt zijn, gaan héél erg hun best doen om te zorgen dat anderen hen aardig vinden. Dat er niets op hen aan te merken is. Dat staat een leuk, vervullend leven nogal in de weg. Hoe spannend het ook is om risico’s te nemen, het is van levensbelang! Ook fouten maken moet je leren. De wereld vergaat niet als je fouten maakt.

Ontdekken en experimenteren

Door dingen uit te proberen, leer je jezelf kennen. Door te experimenteren met vrienden, leer je wat je belangrijk vind in vriendschap. Door dingen te proberen met partners, leer je wat je fijn en belangrijk vindt in een relatie. Door diverse baantjes (bijvoorbeeld via een uitzendbureau) te proberen, kom je er achter wat voor jou leuke en belangrijke kanten van het werk zijn.

Het leven is een avontuur

Als je eenmaal de smaak van het experimenteren te pakken krijgt, wordt het leven één groot avontuur.

Red een mensenleven!

Geplaatst op 5 mei 2014 door ivonnem

Beantwoorden

Helen van seksueel misbruik kán. Het vraagt behoorlijk wat moed, doorzettingsvermogen en eigenwijsheid, maar het kán wel. Ik maak mij hard voor dit geluid in de wereld. Te vaak hoor ik ‘Ja, maar jij hebt levenslang’ of ‘Je zult er altijd last van blijven houden’. Welke invloed heeft dát op een mensenleven?

Zichzelf bevestigende boodschappen

Als je maar vaak genoeg hoort dat iets niet kan, ga je het nog geloven ook. Als kind kreeg ik te horen dat ik maar beter niet kon vertellen over het seksueel misbruik, mensen zouden het toch niet snappen. Pas toen ik dat niet meer geloofde kon ik verder, kon ik mijn boek schrijven over helen van seksueel misbruik.

Je kunt kiezen met welke stroom je mee gaat

helen kán, red een mensenleven, of blijf je slachtoffer Pas als je niet meer gelooft dat ‘je er altijd last van zult blijven houden’ kun je stappen gaan ondernemen om het écht achter je te laten. Je kunt er voor kiezen om te geloven dat je levenslang hebt. Of je kunt kiezen om te geloven dat helen kán. Welke overtuiging geeft jou het meeste ruimte? Met welke stroom ga jij mee? De keuze die je hierin maakt bepaalt hoe jouw toekomst wordt.

Eerst ben je slachtoffer

Wanneer je seksueel misbruik meemaakt als kind kun je daar niets aan doen en ben je op dat moment slachtoffer. Jouw kracht vanaf dat moment is gericht op het overleven. En dat deed je want hier ben je! Super gedaan.

Dan ben je overlever

Je hebt het overleefd en dan ben je overlever. En nu? Blijf je je hele leven in de overleef-stand? Blijf je naar de wereld kijken met de ogen van het kind, het slachtoffer, alsof je er nog steeds niets aan kunt doen? Vluchten voor de waarheid, vluchten voor je gevoelens?

Helen vraagt heldenmoed

Blijf je slachtoffer of overlever? Of durf je je verleden aan te kijken en het te helen. Ik zeg je dat het kán. Dat je het verleden achter je kunt laten en een rijk gevuld leven kunt leiden, waarin seksueel misbruik niet langer bepalend is. Waarin het een feit is uit je verleden, niet het allesbepalende gegeven waar jouw leven om draait.

Dit is jouw tijd, dit is jouw leven

Herschrijf jouw levensgeschiedenis met jezelf in de heldenrol. Het kan echt! Word de held, red een mensenleven. Het jouwe.