Seksuologen over hulpverlening na seksueel misbruik

Onderstaande mail kreeg ik van Irma van Steijn, seksuoloog, naar aanleiding van een discussie die zich in een besloten groep voor seksuologen afspeelde. Ik ben groot voorstander van openheid dus ik heb gevraagd of ik deze brief hier mocht publiceren. Dat mocht en ik zal mijn reactie ook hier publiceren:

“Beste Ivonne,
Via Janneke Heijstek is jullie site bekend gemaakt op het forum van de NVVS (Nederlandse Vereniging voor Seksuologie). Er is een levendige discussie ontstaan en ik wilde jullie daar graag iets over melden en ook vragen. Allereerst wil ik jullie zeggen dat ik jullie site een mooi initiatief vind, het idee om meer bekendheid te geven aan hulpvragers over wat er aan hulpverlening na seksueel trauma bestaat, is echt een goed en mooi idee.

Een aantal seksuologen heeft jullie zelftest bekeken en met name op dit onderdeel wordt sterk gereageerd met kritiek. Dat komt omdat deze vragenlijst ook in te vullen is door mensen die geen herinneringen hebben aan seksueel misbruik en de suggestie wordt gewekt dat allerlei symptomen hier wel een aanwijzing voor kunnen zijn. Hier zijn in het verleden erg veel problemen mee geweest waarbij allerlei symptomen zouden wijzen op verdrongen misbruik en mensen echt verder beschadigd zijn geraakt door zgn. hervonden herinneringen die door het brein geconstrueerd werden.

Ook is er gedegen onderzoek verricht naar goed werkzame therapieën zoals EMDR en traumagerichte cognitieve therapie. Hier lezen we niets over, terwijl jullie slogan is “wat wel werkt”. En ja, als er dan goed bewezen technieken bestaan, die dus werken, dan verwachten we deze terug te zien op jullie site. Nou ja, jullie site heeft dus in seksuologie-land een aardige discussie teweeg gebracht en dat is eigenlijk mooi, er gebeurt wat.

Zouden jullie willen reageren op onze angst met betrekking tot de zelftest en vraag waarom evidence-based therapieën niet genoemd zijn? Ik zal jullie reactie dan weer meenemen naar “het forum van seksuologen”. Vast hartelijk dank voor jullie reactie.
Hartelijke groet,
Irma van Steijn, GZ-psycholoog, seksuoloog NVVS”

Reactie van Ivonne Meeuwsen

Allereerst, dank je wel aan Janneke Heijstek dat zij deze site bij de vereniging voor seksuologen onder de aandacht heeft gebracht. Dank je ook, Irma, voor het mooie compliment. Mijn initiatief om de hulpverlening rondom seksueel misbruik in kaart en vooral zichtbaar te maken, is hard nodig. Vooral omdat ik in mijn praktijk maar al te vaak hoor: ‘Ik kan de juiste hulp niet vinden, ken jij een…. ‘

Over de Zelftest seksueel misbruik

De Zelftest seksueel misbruik is bedoeld als een instrument waarmee je inzichtelijk kunt krijgen welke verschijnselen allemaal gerelateerd (kunnen) zijn aan seksueel misbruik. Overigens is het hebben van een aantal symptomen in de psychische geneeskunde een algemeen geaccepteerde manier om een diagnose te stellen: de hele DSM staat er vol mee. Maar dat even terzijde, want de Zelftest gaat niet over diagnosticeren.

De Zelftest is geen diagnostisch instrument

De Zelftest is helemaal geen diagnostisch instrument. Het geeft inzicht in wat zoal de mogelijke lange termijn effecten van seksueel misbruik kunnen zijn.

• Wanneer je wéét dat je seksueel misbruikt bent is het vaak een eye-opener, omdat er dingen in staan die je zelf wellicht niet in verband had gebracht met het seksueel misbruik.
• Wanneer je níet weet of je seksueel misbruikt bent, maar wel een vermoeden hebt, dan kan het je geruststellen of juist je vermoeden versterken. In beide gevallen is een hulpverlener zoeken die gespecialiseerd is in seksueel misbruik een goede eerste stap in het krijgen van meer inzicht hierin.
• Wanneer je niet seksueel misbruikt bent (maar wel belangstellend) krijg je een completer beeld van de lange termijn effecten van seksueel misbruik.

De gevaren van de Zelftest seksueel misbruik?

In het verleden zijn er inderdaad therapeuten geweest die op onverantwoorde wijze, onder hypnose of in een verhoogde staat van ontvankelijkheid voor suggesties, op zoek gingen naar verdrongen herinneringen. In die tijd was nog niet bekend dat je door bepaalde vraagstelling herinneringen kon ‘planten’.

Verantwoorde therapeutische interventies

Inmiddels is dat bekend geworden en ik ken persoonlijk geen therapeuten die zich met dit soort praktijken bezighouden. Mogelijk zijn er nog steeds therapeuten die nog steeds herinneringen oproepen op deze manier. Juist daarom houd ik met elke therapeut op deze website een intakegesprek.

Nieuwe herinneringen uit een zelftest?

Zelf nieuwe herinneringen maken op basis van een lijstje symptomen acht ik erg onwaarschijnlijk. Wanneer je dit invult, ben je niet in een verhoogde staat van ontvankelijkheid en als je twijfelt of iets gebeurd is, zoek je naar informatie. Dat is wat deze zelftest je bied: dit zijn symptomen die vaak samenhangen met een verleden van seksueel misbruik.

Mijn ervaringen tot nu toe met de Zelftest seksueel misbruik

Deze Zelftest seksueel misbruik staat ook in mijn boek en daarnaast op mijn website ‘Helen van seksueel misbruik. Het trauma voorbij’. Van mijn boek zijn er inmiddels ruim 1900 verkocht, het wordt gebruikt in de opleiding van HBO’ers en de website is meer dan 300.000 keer bekeken. In die tijd is er geen enkele aanwijzing geweest, dat de Zelftest tot problemen heeft geleid. Daarentegen heb ik veel reacties gekregen van herkenning: ‘Oh, nou snap ik eindelijk ook dit stukje van de puzzel’. 

Over evidence based therapy

Mijn website is bedoeld om het brede aanbod rondom seksueel misbruik zichtbaar te maken. Daarbij sluit ik niet bij voorbaat therapieën en werkvormen uit, ook niet de zgn. evidence based therapy’s. Overigens plaats ik wel kanttekeningen bij het bewijs van deze therapieën, zie daarvoor mijn blog ‘Hoe slechte therapie verkocht wordt aan Trauma-slachtoffers’

Een veelheid van therapievormen

Er bestaat veelheid van therapievormen die hun bestaansrecht danken aan ‘practice based evidence’: in de praktijk blijken klanten er beter van te worden. Voor sommige klachten is de éne therapie prettig, voor andere klachten de andere. Daarnaast bestaat er zoiets als persoonlijke voorkeur. De ene klant kan prima uit de voeten met online coaching of EMDR, de andere klant heeft meer baat bij creatieve werkvormen of lichaamsgericht werk. Ik geloof sterk in de vrije keuze, juist op dit gebied. Omdat het trauma van seksueel misbruik deels ontstaat doordat een kind de vrijheid om te kiezen afgenomen is.

Complexe problematiek vraagt meerdere therapeutische mogelijkheden

Mijn ervaring is dat seksueel misbruik tot zulke complexe problematiek kan leiden, dat één vorm van therapie bijna nooit het geheel aan langetermijneffecten op kan lossen. Cognitieve traumatherapie en EMDR hebben beide wellicht iets te bieden voor een deel van de slachtoffers. Het zijn echter belastende therapievormen, met name voor mensen die veel last hebben van angst. Zij zijn niet voor iedereen geschikt en ook niet voor elke klacht. Daarom vraag ik ook aan alle therapeuten om op een lijstje aan te geven voor welke klachten hun therapie bij uitstek geschikt is.

Inmiddels zijn er ook therapeuten die met EMDR werken

Een aantal therapeuten op de website doet ook EMDR. Individuele hulpverleners die werken met slachtoffers van seksueel misbruik kunnen hier hun praktijk meer zichtbaarheid geven. Op de pagina ‘Aanmelden voor het netwerk’ staan de voorwaarden. Deze site richt zich op individuele hulpverleners, die een persoonlijke intake krijgen en een vermelding op persoonlijke titel.

Onze visie op helen: keuzevrijheid en zelfregie

De eerste stap, in het proces van helen van seksueel misbruik, is zelf de regie van je leven weer in handen krijgen. Dat begint met zelf de regie nemen over je hulpverlening. Zelf de keuzes maken over op welke manier je geholpen wilt worden. Het is daarom dat wij ons inzetten om meer en duidelijkere informatie te delen op dit gebied.

Therapeuten meld je aan!

• Hoe werken de verschillende therapievormen?
• Hoe werk jij als therapeut?
• Wat lost deze therapievorm op? (en wat niet?)
• Waar kan ik met welke klacht terecht?

Daar zoeken wij antwoorden op. Onze oproep aan hulpverleners en therapeuten is om je te melden en mee te werken aan onze missie: Het verbeteren en beter zichtbaar maken van de hulpverlening na seksueel misbruik. Eén van de manieren waarop we dat doen is deze website.

Uitbreiding van ons kennisnetwerk

Wanneer jij je aanmeldt bij ons netwerk, helpen wij jou om jezelf bekend te maken bij de doelgroep. Voor een bescheiden financiële bijdrage krijg je pagina waarop je jouw persoonlijk profiel kunt zetten en hulp bij het vindbaar maken van je profiel en je eigen website. Daarnaast kun je artikelen insturen, bijvoorbeeld over jouw therapie, die wij dan op de website zetten. Zo wordt de website steeds meer een kenniscentrum waar vraag en aanbod bij elkaar komen.

Het uitbreiden van kennis

Wij signaleren een tekort aan bruikbare kennis over seksueel misbruik in de therapeutische beroepsgroep. Seksueel misbruik wordt niet als vanzelfsprekend onderdeel meegenomen in opleidingen van psychologen en psychotherapeuten, in de opleidingen rondom social work is het een keuzevak (waar diverse HBO’s overigens gebruik maken van mijn mijn boek). Daarom organiseren we ook na- en bijscholingsactiviteiten. Meer hierover op de pagina Opleidingsaanbod.