Wat is institutioneel verraad

De term ‘institutioneel verraad’ is geïntroduceerd in 2009 door Jennifer Freyd. Het betekent in officieel taalgebruik: ‘verkeerde dingen die een instituut doet, richting individuen die van dat instituut afhankelijk zijn, inclusief het niet voorkomen, ingrijpen of geen ondersteuning bieden aan slachtoffers als er verkeerde dingen gebeuren die individuen, die verbonden zijn aan het instituut, doen binnen de context van het instituut’ 

De uitleg 😉

Een voorbeeld maakt veel duidelijk: Commissie Samson toonde institutioneel verraad aan in de Jeugdzorg: Binnen de Jeugdzorg, bleek uit haar onderzoek, werd een derde van de kinderen seksueel misbruikt en hun klachten werden niet gehoord of serieus genomen. Het werd stil gehouden. Een kind dat seksueel misbruikt wordt, dat niet gehoord wordt, geen ondersteuning krijgt en zelfs gemaand wordt tot zwijgen, heeft te maken institutioneel verraad.

Kan dat kwaad, institutioneel verraad?

In een belangrijk onderzoek uit 2013 hebben Carly P. Smith en Jennifer Freyd (the betrayal trauma theory) gedocumenteerd dat institutioneel verraad psychologische schade toebrengt. Wanneer instituten seksueel misbruik, verkrachting en seksuele intimidatie onder de mat vegen, brengt dit schade toe aan de slachtoffers en dit ondermijnt het herstel van het slachtoffer (nog los van het feit dat het voortduren van de situatie, dikwijls leidt tot meer slachtoffers of herhaling van slachtofferschap).

Instituten waar dit verraad speelt

De instituten waarvan dit verraad in de afgelopen jaren naar buiten is gekomen zijn legio: jeugdzorg, kinderbescherming, diverse religieuze stromingen, scholen, sportverenigingen, de scouting, het leger, de cultuursector, NGO’s de lijst gaat maar door. Het lijkt erop dat in elk instituut waarbinnen mensen afhankelijk zijn van bescherming door het instituut, deze bescherming jammerlijk heeft gefaald.

Hoe groter het trauma, hoe groter het verraad

Uit het (Amerikaanse) onderzoek blijkt dat mensen die te maken hebben gehad met grote traumatische ervaringen, zoals seksueel misbruik in de jeugd of partnergeweld, buitengewoon ontevreden zijn over hoe de politie hun zaak heeft aangepakt. Zij ontwikkelen wantrouwen naar de politie, voelen zich door politie en justitie verraden, omdat ze onvoldoende gehoord zijn en maar al te vaak niet beschermd zijn tegen verder en voortdurende traumatisering. Naast slachtoffer van seksueel misbruik, worden zij zo (soms meermaals) slachtoffer van institutioneel verraad.

Institutioneel verraad in de Nederlandse situatie

Er is mij geen onderzoek bekend naar institutioneel verraad in de Nederlandse situatie, maar naast de vele instituten waar misbruik en mishandeling aan de orde van de dag waren, zijn er twee instituties waar sprake is van institutioneel verraad die ik hier wil bespreken: De politie en de GGZ.

De politie

Wanneer je slachtoffers vraagt waarom ze niet naar de politie gaan, krijg je antwoorden die allemaal in de richting wijzen van institutioneel verraad:

• bang om niet te worden geloofd
• bang dat de politie hen niet kan beschermen
• aangifte doen helpt niet omdat de bewijslast te groot is
• de strafmaat is niet in verhouding me de impact van de misdaad op hun leven

De GGZ

Binnen de GGZ is van een derde van de patiëntenpopulatie bekend dat zij te maken hebben gehad met seksueel misbruik. In de korte periode dat ik zelf in de GGZ heb gewerkt (2001), was ik getuige van het volgende: Op de afdeling waar ik werkte was bekend welke patiënten seksuele handelingen verrichtten in ruil voor sigaretten en ook welke patiënten hier misbruik van maakten. Toch greep het personeel niet in.

In dit artikel van Trouw uit 1997 staat:

Als er al een klacht wordt ingediend, wordt die niet serieus genomen. “Het is dan zijn woord tegen het hare, zij heeft het maar verzonnen, het hoort bij haar ziektebeeld en ze wordt genegeerd. Dat hoeft je maar één keer te overkomen en je klaagt echt nooit weer.”

 

Institutioneel verraad

Het artikel gaat nog verder. Peeters, degene die deze kwestie aanhangig maakte:

Peeters is vanaf 1993 aan het werk om een model voor beleid omtrent seksuele intimidatie te ontwikkelen, maar tot nu toe is geen enkel subsidieverzoek gehonoreerd.

Ook hierin schuilt institutioneel verraad: het wegkijken van het probleem seksuele intimidatie van slachtoffers binnen de GGZ én het wegkijken van de subsidieverstrekkers, meestal de Nederlandse overheid.

Meer institutioneel verraad …

Een ander instituut dat nogal eens faalt in het beschermen van kinderen is het gezin. Maar liefst 48% van al het seksueel misbruik vindt plaats binnen het gezin, met nog eens 29% dat binnen de brede familie plaatsvindt. In veel gevallen wordt dat verraad nog eens bekrachtigd door ontkenning als het slachtoffer probeert om hierover te praten. Het gezin is, in geval van incest, niet de hoeksteen van de samenleving, maar de molensteen om de nek van het slachtoffer.

Hoe kunnen we institutioneel verraad aankaarten?

De enige weg die ons als burger open staat om dit type verraad aan te kaarten is de publiciteit te zoeken. Openheid is het beste medicijn. Ook hier komen we hindernissen tegen die op institutioneel verraad duiden. De traditionele media heeft weinig trek om dit soort grote verhalen te brengen, zeker als ze voor hun inkomsten afhankelijk zijn van adverteerders.

Signalen dat het tij keert

Toch zijn er signalen dat steeds meer van dit soort verraad aangekaart word, met de #metoo beweging en de internationale inzet om mensenhandel stop te zetten. Ook een beweging als #savethechildren helpt om het institutionele verraad van de media te doorbreken en seksueel misbruik te agenderen.