Wiens pijn is het eigenlijk?

Deze blog werd geschreven door: Nellie Timmermans

Fysieke klachten, schuldgevoelens en voor iedereen zorgen…

Wat vaak voorkomt bij overlevers van seksueel misbruik zijn fysieke klachten. Ook zijn de familierelaties vaak verstoord. Er ontstaat vaak scheefgroei in de afhankelijkheid tussen moeder en dochter.

Verstoorde gezinsverhoudingen

Het gezin komt bij mij in therapie, omdat het niet lekker loopt tussen moeder en dochter. Ze hebben veel ruzie, vooral als moeder ‘weer eens iets heeft’. Dochter ziet nog niet dat de heftigheid van haar reactie, te maken heeft met wat ze als kind tekort gekomen is, omdat haar moeder regelmatig ziek was. En ze ziet nog niet wat haar gemopper doet met haar moeder.

Seksueel misbruik in deze casus

Moeder is seksueel misbruikt in haar jeugd. Ze heeft moeite om haar grenzen aan te geven en maakt het iedereen het liefste naar de zin. Ook is ze overbezorgd als er fysieke klachten zijn. Overigens heeft moeder veel fysieke klachten die mogelijk ook afkomstig zijn van onverwerkt trauma.

Dochter doet, ondanks het feit dat ze volwassen is, onevenredig vaak een beroep op moeder. De relatie tussen moeder en dochter is verstoord doordat moeder onvoldoende haar grenzen kan aangeven naar haar dochter toe. Eén van de vele lange termijn effecten van seksueel misbruik.

Casus ‘Wiens pijn is het eigenlijk?’

Moeder en dochter hebben vaak ruzie. Moeder heeft altijd al allerlei kwalen. Ze heeft ernstige longklachten en had het vaak benauwd. Die aanvallen zijn heftig, dan is moeder tot niks meer in staat. Haar dochter groeit op met een moeder die vaak ziek is. Maar ook één die desondanks vanuit schuldgevoel altijd voor haar klaarstaat. Dochter doet nu nog steeds vaak een beroep op moeder en wordt boos als moeder weer iets heeft.

Overbezorgde oma

Moeder is ook iemand die zich nogal druk kan maken om dingen, zich bv. ongerust maakt over haar kleinkinderen als ze een kuchje hebben. Dat is overbezorgdheid, er is in werkelijkheid niet veel aan de hand, maar moeder is dan bang dat de kids dezelfde klachten ontwikkelen als zij. Ook dit geeft de nodige wrijving met haar dochter.

Actueel trauma als trigger voor een conflict

Moeder valt van de trap en heeft door die valpartij veel pijn in haar heup. Ze kan bijna niet meer lopen. Haar dochter moppert op haar moeder: “Het is ook altijd wat met jou!!” Moeder voelde zich dan nóg ellendiger. Zij voelt de pijn aan de heup. Daarnaast voelt zich schuldig omdat ze haar dochter niet kan helpen. Ze wordt boos op zichzelf, omdat ze gevallen is.

De interventie

Ik stimuleer moeder om haar dochter tot de orde te roepen. De dochter heeft toch geen pijn, móeder heeft pijn. Moeder durft dat in eerste instantie niet. Vader, die tot dan toe onzichtbaar was gebleven in de familiedynamiek, hoort dit aan en ziet plotseling dat hij ook iets kan doen.

De confrontatie

De eerstvolgende keer dat dochter weer aan het tieren was op haar moeder, greep vader in: “Nou moet je ophouden!! Wie heeft zich hier nu bezeerd: jij of je moeder? Moet je dan zó tekeer gaan tegen je moeder, alsof ze het expres heeft gedaan?” De dochter schrikt…. Zo heeft ze het nog nooit bekeken. Zij begrijpt voor het eerst dat ze het, door zo te mopperen, voor moeder alleen maar erger maakt. Dat is haar intentie niet.

De uitkomst

Het lukt dochter natuurlijk niet om nooit meer te mopperen als moeder iets heeft. Een patroon dat je al je hele leven hebt, verander je niet zomaar. Haar 1e reactie blijft meestal: “Verdorie, wat heb je NU weer!” Maar ze is wel zo wijs geworden dat ze nu zichzelf tot de orde roept en zegt: “sorry, maar ik vind het zo erg…. Wat kan ik voor je doen?”

Nog niet af, maar een goede stap

Natuurlijk is er nog veel meer dat moeder en dochter, individueel en in relatie tot elkaar uit te zoeken hebben. De rol van de vader is daarbij ook van belang: Wat maakt dat hij tot op heden zich niet heeft bemoeid? Elk van de gezinsleden heeft een rol te vervullen en als er een vacuum ontstaat doordat één van hen niet aanwezig is dan heeft ook dat zijn invloed op de dynamiek.

Een fascinerende zoektocht naar een nieuwe balans begint…

Wat is contextuele (lichaams) therapie? – Thea Peeters

De mens verstaan in zijn context

Wanneer een klant bij een contextueel therapeut komt, is het vaak niet op voorhand duidelijk of er sprake is van seksueel misbruik. Door aandacht te besteden aan de context van de klant wordt zijn of haar verhaal duidelijk. Daarbij komen kernmomenten als vanzelf ter sprake. Vaak komt de klant dan zelf met een verhaal over seksueel misbruik, al komt dat meestal niet in de eerste sessie.

Ontvouwen van het verhaal

Ernstige grensoverschrijdingen stagneren je emotionele ontwikkeling, waardoor je als het ware “blijft hangen in het verhaal / in slachtofferschap”. In de therapie plaatsen we het seksueel misbruik in de context wat betreft (leef)tijd, systemische dynamiek en verantwoordelijkheid. Hierdoor kunnen schaamte en schuldgevoelens verminderen. Dit geeft hernieuwde toegang tot de basisgevoelens (bang, blij, bedroefd en boos) en daarmee emotionele groei.

Bewustwording overlevingsmechanismen / -patronen

Met poppetjes verbeeld je je verhaal, in samenhang met de context. Dit maakt dat je je bewust wordt van deze samenhang. Je leert betekenis te geven aan gedragingen die gebaseerd zijn op overlevingsmechanismen. Gedrag heeft een positieve intentie (gehad) en door dit te leren zien, kun je jezelf (en anderen) ontschuldigen. Overlevingsmechanismen hebben vaak als doel:

  • Zien te overleven
  • Behoeden van anderen
  • Loyaliteiten
  • Afschermen van kwetsuren

Het (h)erkennen van je eigen overlevingspatronen geeft ruimte om opnieuw te kunnen kiezen voor verbinding met jezelf en je omgeving.

Het gebruik van lichaamstherapie in het contextuele werk

Mensen zijn uitgerust met vrijwel dezelfde regelmechanismen als dieren. Een dier laat spanningen los door bijvoorbeeld dingen af te schudden of in contact met een ander dier te gaan, troost te zoeken. Wij mensen beperken of blokkeren dit proces met het rationele deel van onze hersenen. We kunnen bijvoorbeeld ons ‘groot houden’ of ‘doorzetten’ en daarmee een volledige ontlading in de weg staan. Het lichaam slaat de spanning dan op en een blokkade ontstaat.

Afgesloten delen van lichaam bevrijden

Lichaamstherapie helpt om de verbinding te herstellen met de geblokkeerde delen van je lichaam. Allereerst wordt gewerkt aan het ontwikkelen van lichaamsbewustzijn, aan stevigheid, waardoor er ruimte en draagkracht komt voor datgene wat zo pijnlijk en/of verdrietig is. Lichaamstherapie nodigt de bevroren spanning stukje bij beetje uit, los te laten. De beweging die er “toen” niet kon zijn, kan alsnog worden afgemaakt. Daarmee wordt de blokkade langzaam opgeheven.

Loslaten van vastgezette spanningen geeft ruimte

De ruimte die ontstaat, wanneer het opgeslagen trauma wordt opgeruimd, zorgt letterlijk voor opluchting. De mens wordt weer heel. Vanuit de ervaring van die heelheid ontstaat de mogelijkheid en ruimte voor nieuw gedrag. Oude patronen kunnen zo losgelaten worden en de verbinding met zichzelf en de ander wordt herstelt.

Casus: Miep (pseudoniem)

Miep heeft een burn-out. Ze neemt te veel verantwoordelijkheid op zich en het gaat niet goed in de samenwerking. Ze vertelt met hevige emotie: ‘Ik walg ervan dat ze (collega’s) het niet doen zoals het hoort!’ Ook geeft ze aan zichzelf waardeloos te vinden. ‘Ze zullen me wel liever kwijt dan rijk zijn’. 

We onderzoeken haar persoonlijke geschiedenis. Miep werd, op 15-jarige leeftijd, seksueel misbruikt door haar broer. Zij herkent dat dit de bron is van de heftige gevoelens op haar werk.

Het doel van de therapie:

Nadat de link naar haar context is gemaakt, formuleert Miep haar doel met de therapie: Miep wil heel graag van haar broer kunnen blijven houden. De relatie met hem is verstoord sinds haar 15e. Ze wil vrij worden in haar relatie met hem.

In de lichaamstherapie leert Miep, middels massages, haar lichaam weer te voelen en het tot het hare te maken. Ze gaat in dialoog met de pijnlijke en donkere delen in haar buik. Ze geeft ruimte aan haar boosheid en aan het daaronder liggende verdriet. Haar zelfvertrouwen groeit. Langzaam voelt ze zich gerechtigd om grenzen te mogen stellen.

We doen een rollenspel waarin ze zich voorbereid om haar broer aan te spreken op zijn verantwoordelijkheid voor zijn grensoverschrijdend gedrag. Wanneer zij dit gaat uitvoeren spreekt ze met hem ook een genoegdoening af. Dit leidt tot herstel van contact.

(De casus is in werkelijkheid natuurlijk veel complexer. Het is een klein fragment uit het werk, om een idee te krijgen over hoe contextueel werken in elkaar zit)

Geschreven door: Thea Peeters – Contextuele lichaamstherapie – Nuenen