Mensen die in psychische nood zijn verdienen goede zorg

Er gaat nogal wat mis in de psychologische/psychiatrische zorg in Nederland en hoe zij omgaan met getraumatiseerde mensen. Met name op het gebied van bejegening en menswaardige behandeling van de cliënten schiet de GGZ vaak haar doel voorbij. Hoe ziet goede zorg eruit? Hoe moet het vooral níet? Mijn ervaringen in de GGZ.

Opgenomen zijn op de PAAZ

In 2017 werd ik opgenomen en heb ik ervaren dat er sprake is van
machtsmisbruik in zorgrelaties. Ik werd gedwongen medicatie te nemen, omdat ik anders een zorgmijder genoemd werd. Later bleek dat ik deze medicijnen niet kon metaboliseren. Ik heb er een lichamelijke beperking aan
overgehouden. Mijn lever heeft schade geleden en ik heb spierspasmen waardoor ik regelmatig pijnaanvallen heb. In de GGZ werd die afgedaan als simulatie.

Acute stress stoornis

Ik wist dat ik last had van een acute stress stoornis ten gevolge van
stalking, maar deze oorzaak werd genegeerd. Ik vroeg om EMDR maar dat werd geweigerd. Mijn telefoon werd ingenomen en zo verloor ik mijn enige contact met mijn dierbaren.

Wat ik zag gebeuren als psycholoog

Mensen die bewegingsdrang hadden vanwege de medicatie die ze voorgeschreven hadden gekregen, moesten van de verpleging stilstaan of ze moesten naar hun kamer, want de verpleging werden er zenuwachtig van. Ze hadden last van bijwerkingen.

Ik zag mensen lopend de PAAZ opkomen en schuifelend als een
Parkinsonpatiënt de afdeling over gaan. Bijna iedereen op de PAAZ kreeg iets van antipsychotica.

Verpleging zat altijd tijdens de maaltijden bij ons aan tafel. Als iemand met een eetstoornis dan aan tafel zat, werd daar geen rekening mee gehouden en de verpleging vertelde over het dieet dat ze volgden.

Een vrouw die volledig verlamd raakte tijdens stress werd door de verpleging
uit haar kamer gesleept. Bij de balie, waar we allemaal in de rij stonden voor onze medicatie uit een bekertje, trapte een verpleegkundige tegen haar aan, omdat ze niet opstond. Ze had verlammingsverschijnselen door stress. De verpleegkundige bleef maar tegen haar aantrappen. Ze hesen haar omhoog, gooiden de medicatie in haar keel, en sleepten haar aan haar armen weer terug naar haar kamer. Ik was verbijsterd.

en dan de verhalen

Ik hoorde verhalen van mensen die onder dwang van een psychiater hun huis hebben verkocht.

Mensen die platgespoten werden, omdat ze met hun armen over elkaar zaten, omdat de psychiater vond dat ze zich afsloten. Hij was immers een ‘expert’ in non-verbale communicatie.

Een man die in een oorlog had gevochten en getriggerd werd door de kleur
van tomatensoep, moest zich niet aanstellen. Hij vroeg naar EMDR
behandeling. Volgens de verpleegkundigen werd dat niet gegeven. Ik zag net
op dat moment de psycholoog met de EMDR-kit langslopen.

Ook hoorde ik meerdere verhalen van mensen die traumabehandeling wilden, maar dat werd geweigerd.

Er was ook een verpleegkundige die dreigde met de isoleercel als je niet met
mes en vork at.

Mannen die psychotisch waren, zaten bij misbruikte vrouwen op dezelfde
afdeling. Veel van die mannen waren seksueel ontregeld, en vielen de vrouwen lastig.

Ook ik liep er als een zombie bij

Ik was zo gedrogeerd door medicatie, dat ik ook op de plek stond te trappelen. Alle bijwerkingen die ik deelde, werden genegeerd. Later bleek ik een genafwijking te hebben, waardoor ik door een bepaald medicijn een leververvetting opliep. Ik liep zonder nog enig besef van decorum met mijn
onderbroek op de knieën en de broek eroverheen en ik was zo gedrogeerd dat ik van de linker muur tegen de rechtermuur botste, op weg naar het
aanlooplokaal. Totaal gedesoriënteerd en mijn mondhoek ging hangen,
waardoor de koffie uit mijn mond liep.

Nog meer medicatie

Mijn lichaam begon spastische bewegingen te maken en er werden nog meer middelen uit de kast getrokken, anti-epileptica, anti-Parkinson middelen. Ik had ik weet niet hoeveel diagnoses. Door de medicatie vergat ik nog veel meer en ik werd ‘een dood paard’ genoemd. Ik was vooral suf van de antipsychotica en ik had een sociaal psychiatrisch verpleegkundige die tegen me zei dat ik normaal kon doen, of hij zou me in ‘De klomp’ gooien, waar daklozen en verslaafden bij elkaar zaten.

Ontmenselijkt

Dat ik door hun medicatie zo gedrogeerd was, leek hij niet te beseffen. Ik
werd incontinent. Zowel psychiaters, arts-assistenten, als sociaal psychiatrisch verpleegkundigen misbruikten hun macht. Er werd geruzied over mijn diagnoses en ik zou volgens hen een depressie hebben; ik moest
een trap onder mijn kont hebben.

Trauma en burn-out

Het feit dat ik een trauma had opgelopen en en een flinke burn-out ten gevolge van de stalking ontsnapte geheel aan hun aandacht. Hoe meer ze me onder druk zetten, hoe meer mijn linker lichaamshelft uitval begon
te vertonen. Ik draaide vlechtjes in mijn haar, ik was helemaal terug in mijn kindertijd. Medicatie kreeg ik op de afdeling en ik werd naar huis gestuurd.

De huisarts

Toen ik eens bij mijn huisarts was, en ik jeuk had onder mijn huid, en beschreef dat het aanvoelde alsof er beestjes kriebelden, zei de huisarts dat ze de psychiater ging bellen. Ik durfde niets meer te zeggen, uit angst dat er weer een oordeel of diagnose of stoornis aan vast zou zitten. Ik legde nog uit dat ik snapte dat er geen beestjes kriebelen onder mijn huid, maar dat ik het
beschrijvend bedoelde. Ik weet nog uit interviews die ik als psycholoog afnam over psychotische ervaringen, dat psychotische mensen soms denken dat er beestjes onder hun huid kriebelen. Ik wist ook dat ze daar meteen aan dachten. Maar het maakte niet uit wat ik zei, ze geloofden me niet. Ik werd niet gehoord.

Twee jaar later

Pas na twee jaar, toen ik met uitvalsverschijnselen, spasmen in mijn nek, wang en gezicht en een hangende mondhoek op de eerste hulp belandde, zei de neuroloog dat ik alle medicatie per direct moest stoppen. De psychiater ging tegensputterend akkoord.

Ik ging voor hulp, maar kreeg meer problemen

Ik ging voor hulp naar de PAAZ, maar kwam er lichamelijk beperkt uit. Daardoor woon ik in een gehandicaptenflat en kan met mijn linkerarm nagenoeg niets meer. Als ik door de medicatie een afspraak vergat, was ik die ‘splittende borderliner’. Zo ging het door. Ik ben uiteindelijk twee jaar op de PAAZ en één jaar in hun psychiatrisch hostel geweest.

Machtsmisbruik en machtsongelijkheid

Ik heb ervaren dat machtsmisbruik en machtsongelijkheid een grote rol speelt
op de PAAZ en in de GGZ, ook toen ik er nog werkte. Psychiaters noemden
psychologen en sociaal psychiatrisch verpleegkundigen hun voetvegen. Het hele systeem is rigoreus hierarchisch ingesteld, met de cliënt op de onderste trede van de ladder.

• Er is geen sprake van gelijkwaardigheid, van écht luisteren.
• Er werd de hele dag over de patiënten geoordeeld
• Collega’s onderling gokten welke diagnose de ander zou hebben.
• Gezamenlijke besluitvorming was er niet.
• Dwang en drang.
• Kwetsbaarheid werd meteen gepathologiseerd.

Misstanden

Ik kreeg antipsychotica, en dan moeten hartfilmpjes worden gemaakt, zeker omdat ik een lekkende hartklep heb. Dat werd niet gedaan.

Ik was een lastige, te mondige patiënt.

Er was een dame die door psychiatrische medicatie dezelfde uitslag had in haar urine, alsof ze illegale drugs had gebruikt. Ze geloofden haar niet dat ze niet gebruikt had.

Op een avond stond een patiënte urenlang koffiekannen, theekannen, stoelen en tafels tegen mijn deur te gooien. Ik kon mijn kamer niet af, omdat ze die op slot doen ’s nachts. Ik was doodsbang. Gelukkig hadden ze me die dag de telefoon niet afgepakt en kon ik mijn vader bellen. De verpleging zat, toen dit aan de gang was, op de gesloten afdeling, in wat wij de vissenkom noemden, een met glas beschermd kantoor. Ik zat op de open afdeling. De verpleging had pas na een uur door dat er iets aan de hand was. Ze zaten gezellig met elkaar aan de koffie in de vissenkom.

Psychiatrisch hostel

Ik woonde naderhand een jaar in een psychiatrisch hostel. Eén van mijn
maatjes dissocieerde ook regelmatig. Als ik de verpleging erbij ging halen, dan werd gereageerd met: ‘ach, dat is … maar’. Ik legde dan maar een koud washandje op haar hoofd en pakte de sigaret uit haar handen en vroeg haar
van alles te benoemen wat ze zag, voelde en hoorde. Verpleging vond dat ze
zelf naar kantoor moest komen, maar ze kon helemaal niet lopen vanwege
spierzwakte, een gevolg van dissociatie.

Pathologisering in plaats van normalisering

Ik ging naar de PAAZ om te normaliseren, omdat ik angst had vanwege een stalking. Maar ik kwam er zwaar gedrogeerd weg en met ettelijke diagnoses. Ik heb geen vertrouwen meer in de DSM en in de hulpverlening al helemaal niet meer. Nu moet ik dus ook mijn eigen beroep heroverwegen en kijken wat ik daar wél in wil.

Ik heb een totaal andere kijk gekregen op psychiatrisch zorg, dat waar mijn hart sneller van ging kloppen, waar ik jaren voor gestudeerd heb. Psychotrauma had mijn grote interesse. Maar wat ik heb gezien, is dat kwetsbare mensen als beesten worden behandeld. De isoleer was er gewoon nog, en soms werden mensen door verpleegkundigen en bewaking tegen de grond gewerkt en naar de isoleer gebracht. Of dat altijd nodig was betwijfel ik.

Naast dat we trauma’s kunnen oplopen in ons leven, door wat onze vader,
kinderen op school, narcistische exen, of anderen ons kunnen aandoen, is de GGZ een plek waar mensen trauma’s oplopen. Wat dit extra kwalijk maakt is dat dit gedaan wordt door de mensen aan wiens zorg ze zijn vertrouwd, die kennis van zaken zouden moeten hebben.

Traumasensitiviteit en psychiatrie

Kennis van trauma is mijns inziens onontbeerlijk en grotendeels afwezig in de psychiatrische zorg. Klachten die ik had werden gezien als onwil en niet
als onvermogen. Iemand die zich een beetje verdiept in trauma en het brein  weet dat bij veel stress de prefrontale cortex offline gaat en primitieve hersendelen het overnemen. De prefrontale cortex is nodig voor
planning en organisatie, en daar gaat het mis. Dat is geen onwil, dat is
onvermogen!

Mijn advies aan de psychiatrie

Mijn advies aan de psychiaters, psychologen, sociaal psychiatrisch
verpleegkundigen en verpleegkundigen van de PAAZ:

• Luister écht naar mensen, zonder in je hoofd klachten meteen aan een
  psychiatrische diagnose te hangen.
• Luister naar patiënten als ze bijwerkingen van medicatie rapporteren.
• Heb ook oog voor de onderlinge dynamiek tussen patiënten. Maak bijvoorbeeld aparte afdelingen voor misbruikte vrouwen en ontregelde mannen, zodat iedereen veilig is.
• Luister naar de patiënt die aangeeft een acute stress stoornis te hebben, als die zichzelf goed kent.

Traumasensitief werken in de psychiatrie

Traumasensitief werken is overal belangrijk, op scholen, in ziekenhuizen, bij de huisarts en tandarts, maar in de GGZ al helemaal. Houd rekening met het verleden van mensen, lichamelijke en emotionele klachten, leeftijd, hormonen, overgangsklachten. Je cliënten zijn mensen, geen losstaande diagnoses en geen pakketje lastige klachten.

Luister naar je cliënten en leer over hun leven. Erken je fouten, zeg sorry als je je hebt vergist. Twijfel niet aan het verhaal van een patiënt, als die zegt dat die thuis mishandeld wordt. Trek geen partij voor een mishandelaar, omdat je ‘begrijpt’ dat de persoon in kwestie de ander ‘het bloed onder de nagels vandaan haalde’. Leg de schuld waar hij hoort. Praat mensen geen diagnoses aan, maar kijk naar de context. En vooral: ‘Stop met victimblaming!’

Naar een nieuwe psychiatrie

Ik begrijp dat dit moeilijker is dan het beheersmodel op basis van pillen, macht en onmacht. Het vraagt dat je je als hulpverlener leert verplaatsen in de ander. Dat je eerst en vooral mens bent, medemensen ziet en die medemens als gelijke beschouwt.

Totdat de psychiatrie zichzelf opnieuw uitvindt en deze ervaringen meeneemt, zou ik iedereen die hulp nodig heeft van harte afraden om deze hulp binnen de GGZ te zoeken. In mijn ervaring is de GGZ geen plek voor mensen met trauma.

Modulair onderwijs

Ik heb tien modules van de belangrijkste thema’s die spelen bij seksueel misbruik. De modules zijn per stuk te volgen, maar als je deelneemt aan acht of meer modules krijg je een certificaat ‘Verdiepingstraining’.

Thema’s rondom seksueel misbruik

De belangrijkste thema’s die spelen bij seksueel misbruik verdienen het om uitgediept en besproken te worden. Daarom bestaat elk blok uit twee dagen, elk met een eigen thema.

• Onthulling
• Onbegrip/ongeloof
• Dissociatie
• Suicidaliteit
• Boosheid/grenzen
• Daders
• Seksualiteit
• Ouderschap
• Partners
• Ritueel misbruik

De blokken zijn per stuk te volgen. Elk thema geeft recht op een deelcertificaat. Het volgen van acht van de tien thema’s geeft recht op het certificaat van de verdiepingstraining.

Hoe ziet een blok eruit?

Elk blok heeft zijn eigen thema, maar alle dagen bestaan uit:

• kennisblok
• casuïstiek
• intervisie

Door deze formule is de leerwinst van elke dag optimaal. Je gaat naar huis met kennis, maar je hebt ook ervaring opgedaan met een werkvorm én je hebt de kans om eigen casuïstiek of die van anderen te bespreken. Ook jouw rol als therapeut komt hierbij onder de aandacht. Dit zorgt ervoor dat de nieuwe kennis die je opdoet ook handen en voeten krijgt en in jouw praktijk toepasbaar is.

Prijs

De individuele blokken kosten 175 euro per blok. Elk blok bestaat uit een dag en begint om 10.30 en eindigt om 16.30 uur. Op elke dag staat steeds één thema centraal.

Hoe schrijf ik me in?

Kies het blok dat je graag wilt volgen. Stuur een e-mail naar ivonne.windtraveller@gmail.com Je ontvangt een factuur voor een aanbetaling van € 50,00. Vanaf dat moment sta je op de lijst, tot er minimaal twee andere deelnemers zich hebben opgegeven.

Wanneer er voldoende deelnemers zijn, stuur ik een datumprikker voor de dag en plannen we de locatie. De locatie is deels afhankelijk van de deelnemers. Ik zet in op een centrale locatie.

Heb je een geschikte locatie, waar we met 4 of meer deelnemers kunnen trainen, laat het weten, dan geef ik de training op locatie.

Feestelijke lancering

Zaterdag 8 maart was het zover. Na jaren hard werken aan haar boek was het tijd voor Judith Wijnhoven om het resultaat het levenslicht te laten aanschouwen. Het werd een feestelijke lancering, met vooral veel vrienden, bekenden en familie die in de bibliotheek van Uden samen kwamen om dit heugelijke feit te vieren.

Bibliotheek Uden

De bieb in Uden besteed altijd veel aandacht aan lokale auteurs, dus zij stelden hun zaal graag ter beschikking voor de lancering. Na een praatje van iemand van de bieb was het woord dan aan Judith, die vertelde hoe zij aan het boek had gewerkt.

Uitreiking eerste boek

Een belangwekkend moment is altijd het uitreiken van het eerste boek. Judith heeft er voor gekozen om dit aan haar vader uit te reiken, omdat deze haar tijdens het schrijven gestimuleerd heeft en haar met  taalkundige aspecten heeft geholpen. Handig zo’n proeflezer in de familie! Haar vader sprak ter plekke ook zijn bewondering voor zijn dochter uit.

Na afloop van de lancering het signeren

Een bijkomend voordeel van het bijwonen van de lancering van een nieuw boek is natuurlijk dat je de auteur kunt vragen om het boek te signeren. Dat deden de meeste aanwezigen dan ook. Al met al een geslaagde middag met een terecht trotse auteur. Het verhaal van haar strijd met de gevolgen van seksueel misbruik is zeer de moeite waard.

Wil jij in het bezit komen van het boek?

Je kunt het hier bestellen.

Heb jij zelf ook een verhaal te vertellen?

Misschien wil je zelf een boek schrijven, of je bent zelfs al eens begonnen en loopt vast? Als coach kan ik je helpen om jouw verhaal goed op papier te krijgen. En als uitgever ben ik geïnteresseerd in het publiceren van verhalen over seksueel misbruik, vooral toegespitst op hoe je daarvan kunt helen. Kijk op mijn andere website voor meer informatie.

Ontkenning van het slachtoffer

Bijna alle slachtoffers van seksueel misbruik hebben en krijgen te maken met ontkenning. Eerst en vooral van zichzelf, in de vorm van ontkenning van behoefte, aan jezelf twijfelen en niet onderkennen dat wat er is gebeurd ook werkelijk seksueel misbruik is, dat het beschadigend is geweest en hoe ernstig. Al deze ontkenning leidt ertoe dat mensen niet of erg laat hulp zoeken bij de verwerking.

Ontkenning van de sociale kring

Wanneer de innerlijke ontkenning (deels) overwonnen is, komt het verhaal naar buiten en ontmoet het dikwijls de tweede laag van ontkenning, die van hun sociale kring. Dat kan familie zijn of vrienden, die in eerste instantie reageren met ongeloof. De schok van de onthulling kan zo groot zijn dat ontkenning de eerste reactie is. Zeker als de dader een bekende is.

Ontkenning door de hulpverlening

Inmiddels is openlijke ontkenning door de hulpverlening grotendeels verleden tijd. Maar een subtielere vorm van ontkenning vindt ook in deze kringen nog steeds plaats. Door bijvoorbeeld te focussen op het hier en nu, op symptomen of door de hulpvraag die rechtstreeks over seksueel misbruik gaat niet te horen. Ontkenning door weglating dus.

Ontkenning door de maatschappij

Ook hier is door o.a. #metoo en de onthullingen van de afgelopen jaren veel verbeterd. Maar we zijn er nog niet, met name als het gaat om ernstig, sadistisch seksueel misbruik, ritueel misbruik of georganiseerd seksueel misbruik willen we er als maatschappij niet aan. We ontkennen het liever, pretenderen dat onderzoek het niet aantoont of als we het niet langer kunnen ontkennen maken we de slachtoffers zwart door hen gek te verklaren en hun herinneringen in twijfel te trekken.

Ontkenning is schadelijk

Het behoeft eigenlijk geen pleidooi: ontkenning van seksueel misbruik is erg schadelijk. Door de ontkenning vindt er geen verwerking plaats. Wanneer het slachtoffer nooit door zijn of haar eigen ontkenning heen breekt, blijft het seksueel misbruik op de achtergrond actief, als een soundtrack van hun leven. In plaats van als volwassene in balans in je leven te staan, ben je een speelbal van allerlei triggers en heftige emoties.

Alert zijn op de eerste hulpvraag

Wanneer het slachtoffer hulp zoekt, bij vrienden of professionals, is de eerste stap naar herstel gezet. Afhankelijk van de reactie kan dit het begin van een traject naar heling zijn, of een experiment wat de deur die zo voorzichtig geopend werd weer dicht slaat. Voor iedereen, maar in het bijzonder voor hulpverleners is het van belang om goed te luisteren en als er in bedekte termen over seksueel misbruik gesproken wordt, het te erkennen. Want meestal komt het in bedekte termen naar buiten.

Het mag er zijn, is het medicijn

Wanneer het slachtoffer merkt dat het verhaal er mag zijn, ontstaat er ruimte voor een zucht van verlichting. Het is niet gezegd dat daarmee alle blokkades voor het spreken over geslecht zijn, maar de angst voor de ontkenning van anderen wordt hier minder door. Het mag er zijn. Het mag benoemd worden. Soms is dat al voldoende voor het moment: gewoon vanuit je rol als therapeut zeggen: ‘Het mag er zijn’.

Voorbeeldgedrag

Als therapeut (of omgeving) kun je het verhaal ook uitnodigen, door zelf zonder te hakkelen te spreken over seksueel misbruik: ‘Mensen die bij mij komen met deze klachten hebben vaak een verleden waarin seksueel misbruik/geweld een rol speelt. Is dat bij jou ook het geval?’ Op die manier hoeft het slachtoffer er niet zelf over te beginnen, maar er is een ‘Het mag er zijn’ signaal afgegeven. Soms duurt het dan nog een poos voordat de klant erop terugkomt. Maar jouw voorbeeldgedrag geeft letterlijk aan dat er ruimte voor is.

Hulp bij het verhaal vertellen

Het is lastig voor je klant om te vertellen over wat er is gebeurd. Seksualiteit is sowieso een heikel onderwerp voor veel mensen, waar lacherig over wordt gedaan. Seksueel misbruik benoemen ontmoet vaak ontkenning, die dan paradoxaal je eigen twijfels bevestigt. Het is een belangrijke vaardigheid om mensen uit te nodigen om te vertellen, zonder daarbij vanalles in te vullen, maar ook zonder de klant in de steek te laten. Soms moet je de klant de woorden aanreiken voor hun ervaringen, omdat ze er geen woorden voor hebben.

Hoe ga jij om met ontkenning?

Als therapeut of coach is het van belang om scholing te hebben over seksueel misbruik en om zelf ook de subtiele ontkenningen te vermijden. Wil jij leren hoe je dat op een soepele manier kunt doen? Dat kan.
De basisopleiding Hulp bieden na seksueel misbruik geeft je de tools die je nodig hebt.

Hoe helpend is het om te praten over seksualiteit? Wat is de rol van de therapeut hierin? Hoe ga je om met een zo intiem onderwerp als seksualiteit?

Praten over seksualiteit

Ik denk dat praten over seksualiteit na seksueel misbruik een belangrijke vaardigheid is, waar therapeuten over het algemeen niet zo goed in zijn. In een informele enquête hierover die 16 slachtoffers van seksueel misbruik voor mij invulden, gaven maar liefst 6 mensen aan dat er nooit naar hun seksuele beleving is gevraagd. Dat is opmerkelijk als het gaat om slachtoffers van seksueel misbruik.

Seksueel misbruik leidt tot seksuele problemen

Seksueel misbruik geeft bijna per definitie seksuele problemen. Soms in de vorm van verstoringen van het seksleven. In andere gevallen leidt het tot vragen omtrent je seksuele voorkeur, je seksuele identiteit en wat hierin ‘normaal’ dan wel gewenst is.

Een uitdagend onderwerp voor therapeuten

Seksualiteit is een thema dat in de intieme zone zit en voor zowel de cliënt als de therapeut lastig is om aan te kaarten. Hoe doe je dat? Wat zijn handige vragen om te stellen? Hoe open je het gesprek over zo’n precair onderwerp? Mogelijke ingangen vinden we in het ter sprake brengen van een relatie.

Heeft de cliënt een relatie?

Je kunt een cliënt vragen stellen over zijn of haar relatie en daarin specifieke vragen stellen over het ontstaan van de relatie. Hoe hebben jullie elkaar ontmoet? Hoe is het contact gegroeid? Wanneer deed seksualiteit hierin zijn intrede? Wat heb je je partner vertelt over het seksueel misbruik? Op welke manier zit het misbruik je in de weg binnen je relatie? Op deze manier help je de cliënt om na te denken over de invloed van het seksueel misbruik op de huidige situatie. Je koerst niet direct af op ‘zijn er seksuele problemen’, maar als dit onderwerp uitgediept wordt, is het vragen hiernaar makkelijker.

Heeft je cliënt géén relatie?

Is het niet hebben van een relatie een probleem voor je cliënt? Zit er een verlangen? Zit er een angst? Kun je met je cliënt verkennen wat hij/zij zou zoeken in een relatie? Wat staat er in de weg? Hoe was dat in eerdere relaties? Wat waren daarin de problemen? Wat was de invloed van het seksueel misbruik op die problemen? Door de schijnwerper te richten op de invloed van seksueel misbruik op het hebben van een relatie, is het makkelijker om seksualiteit ter sprake te brengen.

Seksuele geschiedenis uitvragen

Een directere aanvliegroute over seksualiteit is het uitvragen welke seksuele ervaringen iemand heeft gehad, zowel negatief als positief. Je kunt daarnaast vragen stellen over welke voorlichting en informatie een cliënt heeft over seksualiteit en of er behoefte ligt om meer kennis op te doen. Veel cliënten zitten met vragen omtrent wat hierin normaal is en wat niet.

Vervolg en verdiepende vragen

Problemen rondom seksualiteit zijn niet uniek voor mensen met seksueel misbruik ervaringen, maar bij deze doelgroep is dit wel extra beladen. Het uitvragen van details van seksuele handelingen is vaak te rechtstreeks. Vragen naar de betekenis van seksualiteit voor de cliënt zijn een goede manier om het gesprek op gang te brengen.

• Kun je nog genieten van seks?
• Welke overtuigingen omtrent seksualiteit heb je?
• Hoe belangrijk is seksualiteit voor jou?
• In hoeverre worstel je met je seksuele voorkeur/identiteit?

Hoe belangrijk is seksualiteit voor je cliënt?

Het is niet vanzelfsprekend dat verbeteringen op het gebied van seksualiteit in het dagelijks leven een doel zijn van de begeleiding. Het is dus van belang om uit te vragen in hoeverre dit speelt bij je cliënt. Zelf beginnen over seksuele problemen is zeker niet eenvoudig en de cliënt heeft daar vaak een uitnodiging voor nodig.

Meer weten over hoe je passende hulp kunt bieden na seksueel misbruik? Mogelijk is de basisopleiding iets voor jou.

De dynamiek van seksueel misbruik

Seksueel misbruik is een traumatische gebeurtenis die zijn eigen dynamiek heeft. Vanuit die dynamiek is het niet correct om over de gevolgen van seksueel misbruik te spreken als ware het een stoornis. De response van het kind op seksueel misbruik is een normaal antwoord op een abnormale gebeurtenis.

Géén stoornis

Ik stel dat de langetermijneffecten géén stoornis als zodanig zijn, maar beter benoemd kunnen worden vanuit de dynamiek van het trauma. Hoe zit de Seksueel Misbruik Trauma Dynamiek in elkaar en hoe kun je binnen die dynamiek interveniëren?

De seksueel misbruik trauma dynamiek uitgelegd

De response van het kind of de puber op het seksueel misbruik bestaat uit het aanleren van een aantal voorspelbare afweer- en/of overlevingsmechanismen. Deze zijn erop gericht het primaire trauma, het seksueel misbruik zelf, op een goede manier te overleven. Overlevingsmechanismen zijn normaal in elk mensenleven, maar bij seksueel misbruik komen deze onevenredig op de voorgrond.

Overleven is niet leven

Seksueel misbruik is meestal geen éénmalige gebeurtenis. Doordat het meermaals, soms zelfs met grote regelmaat gebeurt, wordt de respons van het kind meestal verregaand geautomatiseerd. Normale reacties worden hierdoor uitvergroot. Je zou kunnen zeggen dat het meegenomen wordt als onderdeel van de opvoeding. Jong geleerd is oud gedaan.

Hoe overleef je de overleving?

Het automatische karakter van de overlevingsmechanismen zit het vormen van een goed functionerend persoonlijkheid in de weg. De ‘eigenheid’ van het slachtoffer komt niet tot volle wasdom, in elk geval zolang als er geen verwerking is van het primaire trauma. De overlevingsmechanismen overheersen en zitten de ontplooing van het slachtoffer in de weg.

Primair trauma leidt tot recidive trauma

Bijna alle slachtoffers van seksueel misbruik krijgen te maken met residive trauma. Trauma dat het gevolg is van juist die automatische overlevingsvaardigheden. Zo leidt ontkenning van behoefte er toe dat het slachtoffer onvoldoende voor zichzelf zorgt in sociale situaties, waardoor hij of zij een hoog risico loopt om opnieuw het slachtoffer te worden van bijvoorbeeld een narcistische partner, een uitbuitende werkgever of dergelijke.

Het lijntje terug volgen

Door samen met het slachtoffer de verbinding te leggen tussen de huidige situatie en het originele trauma, kan het slachtoffer een nieuw keuzemoment creëren. Daarmee kan het automatisme van de overlevingsmechanismen, de dynamiek van het zich steeds herhalend trauma, doorbroken worden. Er worden nieuwe ervaringen opgedaan, waardoor de automatische reacties vanuit de kindertijd doorbroken worden.

Het afleren van de dynamiek

Het doel van de therapie is derhalve eerst het doorbreken van de (automatische) dynamiek van seksueel misbruik en de ruimte creëren waar iets nieuws ervaren kan worden. Daarna moet er een periode gewerkt worden aan het inslijten van de nieuwe, authentieke respons. De client leert het automatisme van de eerdere overlevingsmechanismen herkennen en onderbreken. Dit geeft de client een keuzemoment.

Anders denken, anders doen

Door niet meer overgeleverd te zijn aan de vaak emotioneel geladen interne reacties op een trigger, kan de cliënt ontsnappen aan verder recidive trauma. Met oefening en bewustzijn zorgt dit dat de dynamiek van seksueel misbruik niet meer leidend is in het verdere leven.

Stress en terugval

Aangezien stress een belangrijke trigger kan zijn, is het van belang om het verdere leven van de cliënt te bespreken. Mogelijk kan de cliënt keuzes maken die stress beperken, of kun je afspreken dat in periodes van stress the cliënt nogmaals een beroep op je mag doen. Een gewaarschuwd mens telt voor twee, dus als je weet dat dit risico bestaat, kun je er beter op anticiperen.

Meer weten over hoe je als therapeut om kunt gaan met seksueel misbruik? Bekijk het aanbod hier.

Jij bent goed zoals je bent!

Mijn reis van ontdekken wie ik werkelijk ben, startte in een weekend voor persoonlijke ontwikkeling in 2016. Tijdens dit weekend kwam ik voor het eerst mijn angst tegen in een holistische massage.

Ik mocht voelen dat ik goed ben zoals ik ben. Ik ging opzoek naar een holistische masseur bij mij in de buurt en stuitte op de opleiding voor integraal holistische massagetherapie.

Een wijs man vertelde mij:

“De sleutel tot vrede zit in jezelf!

Wanneer je onvoorwaardelijke liefde voelt voor jezelf, pas dan kun je ook je naasten liefhebben.

Dit is wat jij mensen mag leren.”

 

Volg je hart, gebruik je handen en intuïtie!

Deze drie spreuken bleven mijn pad kruisen. Een pad dat een andere wending kreeg, doordat ik steeds meer naar mijzelf kon luisteren. En bovenal doordat ik steeds meer kon gaan voelen.

Een grote verandering

Jaren was ik werkzaam als (kinder)verpleegkundige, in verschillende settings. Ik was goed was in wat ik deed, maar dit ging ten koste van mijzelf. Het was tijd om mijn leven een andere wending te geven.

Massage geeft mij energie

In 2017 werd mijn hart definitief getrokken naar de opleiding en ben ik mijn intuïtie achterna gegaan. Ik kwam erachter dat ik energie krijg van het geven van massages.

Mijn verleden laat zich zien

Het was tijdens de opleiding dat ik ontdekte waar mijn lichamelijke en mentale reacties van dissociëren, angst en pleasen zijn oorsprong vonden: seksueel misbruik in mijn vroege kinderjaren.

Specialisatie

Mooie bijscholingen heb ik de afgelopen jaren mogen doen over de psoas spier waar veel emoties in worden opgeslagen, systemisch werken in de massage en hechting. Deze drie scholingen hebben mij nog meer bewust gemaakt van onderliggende processen wanneer het gaat over seksueel misbruik en vroegkinderlijk trauma.

Extra ontspanning door trillingen

Daarnaast heb ik mij de afgelopen jaren verdiept in het gebruik van klankschalen in mijn sessies. De trilling van de klankschalen dringen door tot in de celkern en helpen zo bij het loslaten en brengen diepe ontspanning in het lichaam.

Meer over Martine

Herry Vos is bestuurslid Kenniscentrum Transgenerationeel Georganiseerd Geweld en auteur van het boek ‘Jij bent van ons’ dat onlangs uitkwam bij zijn eigen uitgeverij, over hetzelfde thema als waar Matroesjka over gaat. Hij schreef deze treffende recensie:

Matroesjka

Matroesjka, een boek geschreven door een overlever van sadistisch (seksueel) geweld, die vanwege haar privacy anoniem moet blijven. Moet blijven, in onze maatschappij, onder onze ogen.
Daarmee is direct de vraag beantwoord die sommigen misschien boven voelen komen bij de aankondiging van weer een boek over seksueel misbruik: ‘Moet dat
nou?’ Ja, dat moet.

Een boek dat je confronteert

Dit is geen gemakkelijk boek. Geen boek dat je in één ademteug uitleest. Nee, je hebt pauzes nodig om bij te komen. Als lezer word je geconfronteerd met zaken die je voor onbestaanbaar en onvoorstelbaar houdt. Maar dat ze bestaan, daaraan twijfel je niet meer na het lezen ervan.

Geen gemakkelijk boek

Geen gemakkelijk boek ook door de opzet. Pas als je al heel wat hoofdstukken door hebt geworsteld, wordt het duidelijk dat die opzet werkt. Geen gemakkelijk boek doordat het een aanslag doet op je eigen emoties. Ik kon het bijvoorbeeld niet droog houden toen ik las welke enorme betekenis haar hond Goldy voor haar en haar kinderen heeft gehad, en hoe het overlijden voor maandenlange ontregeling zorgde.

Inzicht in hoe het werkt

Al lezend krijg je inzicht in hoe de binnenwereld van de schrijfster en de buitenwereld zich tot elkaar verhouden, hoe het werkt: een ingewikkelde en oh zo creatieve dissociatieve problematiek. Voor iedere hulpverlener in de ggz die in aanraking komt met getraumatiseerde mensen zou dit boek verplichte literatuur moeten zijn.

Schokkend falen van de hulpverlening

Schokkend is het om te ervaren hoe hulpverleningsinstanties en hulpverleners falen. Keer op keer niet de signalen oppakken, niet verder kijken dan hun geprotocolleerde neus lang is. Niet meevoelend luisteren, maar (ver)oordelend. Ook de werkers bij de kinder- en jeugdbescherming, en de uitkeringsinstanties behoren dit boek te lezen.

Het boek biedt hoop

Is het dan alleen ellende wat de klok slaat? Nee, dit boek biedt hoop. Het laat zien hoe creatief mensen kunnen zijn, hoe vasthoudend, hoe sterk. Hoe het mogelijk is dat je toch in staat bent onvoorwaardelijk lief te hebben, al heb je die liefde zelf nooit ontvangen. Hoe je je kinderen kan beschermen al ontbrak die bescherming voor jezelf als kind en nog lang daarna. Hoe je uit kunt stijgen boven haat en wraak, ook al heb je dat je leven lang van anderen ontvangen.

Rijkdom

Dit boek – de schrijfster dus – laat zien hoe je een rijk mens kan worden, ondanks …

Herry Vos

Bestuurslid Kenniscentrum Transgenerationeel Georganiseerd Geweld,
en auteur

Schaf het boek Matroesjka hier aan