Positieve seksualiteit

Er zijn initiatieven gaande om seksualiteit te herwaarderen. Zoveel van de aandacht is onder invloed van #metoo uitgegaan naar de uitwassen van seksueel gedrag, dat men denkt dat het tijd is om te focussen op wat er goed en fijn is aan seksualiteit. Een loffelijk streven. Maar als slachtoffers daaraan mee willen doen, wat is er dan nodig?

Seksualiteit na seksueel misbruik

Wanneer je seksueel misbruik hebt meegemaakt is seksualiteit vaak beladen, belast met pijn uit het verleden. Dat maakt dat ‘wat bij je past’ niet altijd even gemakkelijk te ontdekken is. De ervaringen uit het verleden kleuren je beleving in het heden, dat is altijd zo, maar dat is zeker waar als het gaat om de invloed van seksueel misbruik op de latere seksualiteit.

Seksuele hertraumatisering

Voor veel slachtoffers geldt helaas: ‘Jong geleerd, oud gedaan’. Zij komen maar al te vaak terecht in relaties waarin zij nog altijd geen keuze ervaren omtrent hun eigen seksualiteit. Wanneer je als therapeut seksualiteit niet bespreekbaar maakt, laat je de deur wagenwijd open voor hertraumatisering. Het bespreken van de seksualiteit is niet de sluitpost van therapie, maar een wezenlijk onderdeel ervan.

Bewuste seksualiteit

De zoektocht naar wat bij jou past als mens, in het heden, met je verleden en wat daarin allemaal gebeurd is, leidt tot een bewuste seksualiteit. Seksualiteit waar je ja tegen zegt. Positieve seksualiteit is bewust gekozen, vol overgave genieten van jouw eigen lijf en eventueel dat van de ander. Daarbij gaat het vaak minder om ‘welke techniek’ of ‘welke handelingen’ maar om ‘wat druk je met deze handeling uit?’, ‘Wat betekent het voor je?’

Herstellen van het recht op een keuze

Het is een cliché dat als je geen nee kunt zeggen, je ja ook niet telt. In therapie rondom seksualiteit is zeggenschap een belangrijk thema. In hoeverre ervaart het slachtoffer zeggenschap over zijn of haar eigen lijf, over de eigen seksualiteit?

Positieve seksualiteit, wat is dat precies?

Rik van Lunssen en Ellen Laan schrijven in het boek ‘Seks!’ uit 2017 dat onder gezonde seksualiteit wordt verstaan: “Elke seksualiteit (seksueel gedrag en seksuele gevoelens) die iemand ervaart als bij haar of hem passend (egosyntoon), die als bevredigend wordt ervaren en waarmee geen schade wordt berokkend.” Positieve seksualiteit gaat volgens mij nog een stap verder. Bij positieve seksualiteit komt er een verbinding tot stand. Tussen beide partners, of bij soloseks tussen lichaam en geest. Daarmee is het een potentieel helende ervaring!

Positieve seksualiteit komt niet uit de lucht vallen

Positieve ervaringen in de seksualiteit komen niet vanzelf. Wanneer het slachtoffer zeggenschap heeft over de eigen seksualiteit, is het vaak nog een uitdaging om dit ook in samenspraak met een partner neer te zetten. Het is dan belangrijk om een eventuele partner bij de begeleiding te betrekken en om te werken aan communicatievaardigheden van beide partners.

Aandacht voor seksualiteit in therapie

Hoe kun je omgaan met het thema seksualiteit in de therapeutische setting? Welke taken liggen er voor jou als therapeut? Wat kun je beter aan gespecialiseerde hulpverlening overlaten?

Op zaterdag 17 november gaat het symposium over deze en meer vragen rondom Positieve seksualiteit na seksueel misbruik. Aanmelden kan nog nét.

Eersel, 2 oktober 2018

Weet je nog hoe het begon?

Na maanden voorbereiding vertrekken we op 15 juli vanaf Station Presikhaaf, waar we de eerste heldin treffen. Nog wat onwennig maken we met de selfie-stick een foto en we starten, op blote voeten, in de richting van het lunchpunt. De route is prachtig, het weer is tropisch. Het is het begin van een hittegolf die bijna de hele maand de Veluwe teistert.

We laten ons niet door het weer weerhouden

Toen we de wandeling aan het plannen waren, spraken we af: We laten ons niet door het weer weerhouden. We kochten poncho’s tegen de regen en dachten daarmee dat we voorbereid waren op het ergste. We hadden niet gerekend op 30 graden en heter! Gelukkig kun je  gewoon ín het water gaan lopen, op blote voeten.

We doen ons best om ook met deze temperaturen de moed erin te houden, maar op de heetste dagen moeten we voor de veiligheid toch kiezen voor een alternatief programma. We lopen ‘s avonds of op een andere plek waar wat meer beschutting is.

De heldentaxi

Elke dag opnieuw loopt er een anonieme held mee om zijn of haar verhaal te vertellen voor het boek.

De Helden-Taxi vind gretig aftrek, net als de Helden-Soepjes die met zoveel liefde door de vrouw van onze Held Jan worden bereid. Met vooral veel courgette uit de eigen tuin van Jan.

Door de droogte van het hete weer moet Jan helaas de soepjes wel heet meenemen, ter plekke opwarmen op open vuur is nu niet mogelijk.

De wolk breekt!

De laatste dag, 13 augustus 2018

Op de laatste dag van de #ikluister helden wandeling 2018 zouden we, net als op de eerste dag, een groot oor in het park hebben vanuit Vitale verbindingen, waar twee vrijwilligers naar verhalen zouden luisteren. Dat is helaas in het water gevallen. Het regende tijdens de lunch en om te voorkomen dat we nog een keer midden in een wolkbreuk terecht zouden komen, zijn we linea recta naar huis gelopen voor de lunch.

Toch nog een middagwandeling

Met een aantal helden zijn we toch nog de middagwandeling gaan doen. Een prachtige en gezellige afsluiting van een maand vol mooie verhalen.

Verlamd van angst

Het boek van Agnes van Minnen gaat over het overwinnen van de angst. Angst als belangrijkste symptoom van post traumatische stress. Het boek maakt uitgebreid duidelijk dat verlamming, bevriezing een veel voorkomende reactie is op een situatie van seksueel geweld. Dat deze automatische reactie een overlevingsreactie is, die passend is voor wat er op dat moment gebeurt. Dat is de verdienste van dit boek.

De vlag dekt niet de lading

Als de subtitel van het boek was ‘Herstellen van PTSS’ dan had ik er minder moeite mee gehad. Maar de ondertitel luidt: ‘Herstellen na seksueel misbruik’. Als zodanig kan ik het boek niet onderschrijven. Het boek gaat diep in op PTSS en de therapie die daar (volgens de auteur) bijhoort, maar besteed weinig tot geen aandacht aan andere gevolgen van seksueel misbruik en hoe je daarmee om kunt leren gaan.

Geen PTSS en toch seksueel misbruikt?

Heb je geen PTSS, dan heb je niet veel aan het boek. Het zou je zelfs in de war kunnen maken. De auteur stelt dat het vertonen van allerlei overlevingsreacties hetzelfde is als een PTSS. Daarmee gaat de auteur volledig voorbij aan alle andere afweermechanismen en langetermijneffecten, die dikwijls leiden tot andere diagnoses. Ik ben zelf niet zo’n fan van diagnosticering bij seksueel misbruik, maar áls je een diagnose geeft, zorg dan wel dat die tenminste klopt.

Onjuistheden en discutabele statements

De stelligheid waarmee de auteur een aantal discutabele stellingen poneert geeft te denken. Zo stelt zij dat iemand die seksueel misbruikt is, dit niet kan vergeten. Dat is in het licht van de huidige stand van de wetenschap absoluut niet bewezen. Denk alleen al aan het recente werk van Bessel van der Kolk over hoe lichaam, brein én geest betrokken zijn bij het opslaan van ervaringen. Daarnaast stelt zij dat, als je herinneringen hebt van vóór 3 jaar oud, dit waarschijnlijk valse herinneringen zijn. Dit staat haaks op recente onderzoeksresultaten, die juist aantonen dat spontaan opgekomen herinneringen naar aanleiding van een trigger, vaak ondersteund worden door zogeheten steunbewijs. Zie bijvoorbeeld dit artikel van Elke Geraerts. Hoe het ook zit, over het hervinden van herinneringen en de manier waarop het geheugen werkt, is de wetenschap nog lang niet uitgedebatteerd, dus een stellige bewering hierover is per definitie onwetenschappelijk. Hier en daar slaat zij de plank dus stevig mis. (zie mijn blog over baby- en peutermisbruik).

Weinig aandacht voor het brede palet van mogelijkheden in de hulpverlening

De auteur is stellig: Bij PTSS hoor je EMDR of Cognitieve traumatherapie te krijgen. Dat is jammer, want niet alleen zijn beide therapievormen behoorlijk belastend, ze werken voor tenminste 35% van de mensen (die daadwerkelijk PTSS hebben en dat zijn lang niet alle slachtoffers van seksueel misbruik!!!) niet of zelfs negatief. Zie hier mijn artikel daarover. Bij Complexe PTSS (bijvoorbeeld bij langdurig en herhaald misbruik) is de kans dat het niet werkt nog groter. Bovendien zijn er vele alternatieven voor EMDR en Cognitieve traumatherapie waar de auteur in haar boek bijna volledig aan voorbij gaat.

Het boek gaat niet over seksueel misbruik

Agnes van Minnen verliest voor mij aan geloofwaardigheid als ze alle succesvol geheelde slachtoffers van seksueel misbruik op het conto van traumatherapie en EMDR schuift, alsof dat de enige weg naar herstel is. Alle andere vormen van therapie gooit ze op één grote hoop als zijnde ‘te weinig traumagericht’. Stabiliseren versus traumagerichtwerken is niet hetzelfde als ‘alle vormen van therapie’ versus ‘EMDR en Cognitieve traumatherapie’ en dit valse vergelijk zie ik terug in alle bewijsvoering rondom EMDR. Nergens heb ik nog een onderzoek gezien dat EMDR zinvol vergelijkt met enige bestaande vorm van therapie anders dan Cognitieve traumatherapie. Op de bewijsvoering voor Cognitieve traumatherapie is overigens ook één en ander af te dingen, vooral als je kijkt naar wat er in Nederland onder de noemer Cognitieve traumatherapie verkocht wordt. Zie mijn artikel hierover hier.

Het boek maakt de pretentie dat het gaat over herstel na seksueel misbruik niet waar. Daarnaast gaat het voorbij aan allerlei alternatieven voor de vorm van hulpverlening die de auteur bedrijft. Haar ervaringen in haar praktijk lijken haar beeld over seksueel misbruik te kleuren. Mogelijk helpt zij alleen mensen die last hebben van een PTSS. Zonder enige gene veralgemeniseert zij haar persoonlijke ervaringen en presenteert ze als wetenschappelijk onderbouwd. Als het gaat om alle andere gevolgen van seksueel misbruik, komt zij slechts met het in mijn ogen wat lafhartige: ‘Sommige slachtoffers worden verdrietig en moeten nog verwerken dat ze een nare jeugd hebben gehad.’

Pluspunten en minpunten

Pluspunten van het boek

• De heldere uitleg over overlevingsreacties ontschuldigt slachtoffers
• De voorbeelden uit de praktijk zijn aansprekend
• Het boek geeft duidelijk aan dat helen mogelijk is

Minpunten van het boek

• Overdreven claims over de effectiviteit van met name EMDR en Cognitieve gedragstherapie
• Heel veel herhaling van hetzelfde, met name in het tweede deel van het boek
• Het boek gebruikt de termen seksueel misbruik en seksueel geweld door elkaar, wat maakt dat het lijkt alsof de twee synoniem zijn

Voor wie kan het boek nuttig zijn?

Het eerste deel van het boek kan nuttig zijn voor mensen die veel schaamte en schuld voelen over hun eigen reactie op het seksueel misbruik dat hen is aangedaan. De uitputtende voorbeelden van hoe dit soort reacties eruit zien en steeds de herhaling van het nut van die reacties (namelijk het overleven van een bedreigende situatie) kan helpen om te ontschuldigen en de schaamte voorbij te komen. Dit gaat overigens wel ten koste van de leesbaarheid van het boek.

Deel twee van het boek, waar het zegt te gaan over herstel, dekt de lading niet. Mocht je last hebben van (enkelvoudige) PTSS als gevolg van een eenmalig incident van seksueel geweld, dan kan het je helpen om de voorgestelde therapieën te volgen.

Toch kopen? Het boek is verkrijgbaar via Bol.com