Veiligheid is een illusie

De ideale situatie: Het leven begint veilig in de baarmoeder. Na de reis door het geboortekanaal, zijn er in het ideale geval de warme, koesterende armen van de moeder en de beschermende aanwezigheid van de vader. Alles wat het kind nodig heeft, is binnen bereik.

Seksueel misbruik verstoort de veiligheid

Die veiligheid wordt wreed doorbroken als een kind seksueel misbruikt wordt. Het is in therapie niet zozeer de uitdaging om die veiligheid te herstellen, dat gaat helemaal niet. Waar je aan werkt tijdens therapie is het vermogen om de onveiligheid, die inherent is aan het leven, te leren dragen.

Veiligheid binnen de behandelrelatie

De cliënt voelt zich bij voorbaat onveilig. Dit is een gegeven, niet omdat de therapeut niet betrouwbaar is, maar omdat de therapeutische setting er bij uitstek één is waar de cliënt de onveilige randjes van het leven gaat verkennen. Waar zijn/haar kwetsbaarheid onderzocht wordt en waar hij/zij leert om te gaan met de onveiligheid in het leven.

Doseren van onveiligheid

We spreken af dat binnen de therapeutische setting alles mag zijn zoals het is. Ook als het raar lijkt. Ook als het afwijkt van de geldende normen. Juist ook de dingen waarvoor de klant zich schaamt. Dat is noodzakelijk, want het zijn met name die schaamtevolle ervaringen waar de klant mee worstelt.

De schaamte voorbij

Schaamte is een sociale emotie en om schaamte op te lossen heb je de spiegel van een sociale relatie nodig. Om dit te kunnen doen moet er een vorm van veiligheid zijn. De veiligheid bestaat eruit dat het er mag zijn. Dat de klant op deze ene plek niet uitgelachen zal worden, niet de schuld zal krijgen, geen negatieve reactie zal krijgen, geen oordeel.

Elk oordeel is een breuk in vertrouwen

We zijn als mens en als therapeut heel snel geneigd om te oordelen, door de ander te vertellen wat hij of zij moet doen. Wanneer dit gebeurt, is dit bijna altijd een breuk in vertrouwen. Hetzij in het vertrouwen in de therapeut (want die oefent macht uit over de klant) dan wel een breuk in het zelfvertrouwen (want de therapeut heeft ervoor gestudeerd, die zal het wel beter weten). In beide gevallen wordt de eigen regie ondermijnd.

Mag je dan nooit tips geven?

Natuurlijk mag je als therapeut best tips geven, alleen is het van belang dat je je realiseert dat je op zijn best 10% van de situatie van je klant kent. Op basis van die 10% die zij van hun leven laat zien, kun je, met al je kennis en ervaring, een ‘educated guess’ maken van wat zal helpen. Maar net zo vaak als je daarmee raak zit, zal je daarmee de plank misslaan. Enige bescheidenheid siert je niet alleen, het is noodzakelijk! De expert zit tegenover je. Jouw klant weet beter dan jij wat zal helpen en wat niet.

Onveiligheid en heldenmoed

Voor jouw klant om onveiligheid te kunnen verdragen is het van belang dat hij of zij jou kan vertrouwen. Van jouw kant kun je daarin niets anders inzetten dan betrouwbaarheid. Vertrouwen opbouwen kun je niet, dat doet jouw klant. Pas als deze zich veilig genoeg voelt, zal hij of zij zich laten zien. Dit is een moment waarin de klant de illusie van veiligheid loslaat en een zekere mate van onveiligheid durft te dragen. Daar is moed voor nodig. Heldenmoed.

Traumaland is een onveilige plek

Angst heeft de neiging om te groeien, om te plakken aan omstandigheden. Meestal is die angst, als het slachtoffer eenmaal volwassen is, ongegrond. Het vóélt alsof hij/zij doodgaat, maar daadwerkelijk confrontaties met de (dreiging van de) dood zijn gelukkig zeldzaam. De uitdaging van therapie is om traumaland te verkennen, om de onveiligheid te verkennen op een manier die de angst hanteerbaar maakt.

Het helpt als je Traumaland kent

Ervaringsdeskundig zijn heeft twee grote voordelen. De eerste is dat jij het terrein kent. Je kent de valkuilen en de elementen waaruit Traumaland bestaat. Het tweede grote voordeel is dat de klant wéét dat je het kent. De drempel om te vertellen over zijn of haar grootste geheimen is lager, als je weet dat de therapeut zelf ook de weg door die hel heeft gelopen. Het is geen voorwaarde, maar het helpt wel.

Ben jij op de hoogte?

Wat helpt in het therapeutische proces is als jij, als therapeut, kennis hebt van seksueel misbruik. Als jij erover durft te beginnen. Praten over seksueel misbruik helpt, maar alleen als jij, als therapeut, snapt waar de cliënt het over heeft. Als je ook oog en oor hebt voor wat de cliënt niet durft te zeggen en hem of haar helpt woorden te geven aan het onzegbare.

Ben jij in staat?

Kennis is één onderdeel van wat er nodig is om passende hulp te bieden aan mensen met een verleden van seksueel misbruik. De andere component heeft te maken met jouw draagkracht als therapeut. Want niet alleen de klant heeft moed nodig om het aan te gaan, ook jij zult moed nodig hebben om in dat onveilige traumaland je weg te vinden.

Ben jij bereid?

Wil jij werken met mensen die seksueel misbruikt zijn? Of vind je de veelheid van problemen, de heftigheid van de emoties te groot? Wat heb jij nodig om daar bij te blijven, present te kunnen zijn? Hoe kun je moeilijke onderwerpen aansnijden en wanneer doe je dat wel of niet? Wat doen al die verhalen met jou als therapeut, als mens? Durf je het aan te gaan?

Nascholing over seksueel misbruik

Seksueel misbruik zit onvoldoende in de meeste therapeutische opleidingen. Speciaal daarom heb ik een tweedelige opleiding gemaakt voor therapeuten die zich rondom seksueel misbruik nog wat onzeker voelen. De basisopleiding is voor therapeuten die nog weinig ervaring hebben met het thema maar het al wel tegen komen in hun praktijk. De verdiepingstraining voor de doorgewinterde therapeut die dieper op de grote thema’s van seksueel misbruik wil ingaan. Thema’s als schaamte, zelfmoord, familie, boosheid …