Krachtige overlevers vragen krachtige behandelaren

Er is veel over seksueel misbruik te vinden, maar weinig over herstel of helen. Elke ervaring is anders, ieder mens is anders en ieder slachtoffer heeft zo ook zijn/haar eigen unieke, krachtige manier om met de opgedrongen ervaring om te gaan. Herstellen van seksueel misbruik is een complex proces met veel verschillende lagen. Het is belangrijk om daarbij een beeld te hebben van wat herstel of helen is.

Onderzoeksvraag: ‘Wat is herstel of helen van seksueel misbruik?’

Toen ik mijn onderzoek: ‘Intiem. Een kwalitatief inventariserend onderzoek naar de inzet van dramatherapie bij vrouwen die seksueel misbruikt zijn.’ deed in 2014, was een van de vragen: ‘Wat is herstel of helen van seksueel misbruik?’. Hierop kwamen verschillende antwoorden en de nuances zijn zo belangrijk. In dit artikel zal ik enkele overeenkomsten noemen, een citaat van een ervaringsdeskundige, aangevuld met de ervaring die ik de afgelopen jaren heb opgedaan. Daarbij spreek ik liever over herstel als helen, in het kader van dat het een gebroken heelheid is.

Een bevroren hart en lichaam

In Bohlmeijer en Hulsbergen (2009) spreekt Bommerez over de ‘flow’, een totale betrokkenheid in het leven. Helen betekent onder andere dat je van een bevroren hart en een verloren vertrouwen in de goedheid van het leven, door het verlies van onschuld en de pijn in de ogen te zien, uiteindelijk komt tot het uiten en scheppend te handelen vanuit je individualiteit.

De antwoorden uit het onderzoek

In het onderzoek is de vraag gesteld aan 9 respondenten, hierbij heb ik vier overeenkomsten in hun antwoord op ‘Wat is helen of herstel van seksueel misbruik?’ gevonden:

1. Dat iemand geen herbelevingen meer heeft, waarbij je de realiteit kwijt raakt.
2. Het een leven is niet vanuit overlevingsstrategieën, maar dat de ervaring op een bepaalde wijze in je leven geïntegreerd is.
3. De acceptatie dat het deel van je is en je ontdekt steeds weer hoe het je beïnvloed heeft.
4. Triggers en littekens blijven er, helen is het hiermee om leren gaan.

Zelf zou ik aan deze nog toe willen voegen:

“Dat wat er ook gebeurt in de instabiliteit van het leven, je steeds meer en sneller contact kan maken met je eigen midden, om van daaruit te kunnen handelen. Het vraagt een bewustzijn in je handelen en ontdekken wat hoort bij het misbruik en wat is van jezelf.”

 

Ervaringsdeskundige aan het woord

Een citaat uit het onderzoek (2014) van Ivonne Meeuwsen: “Helen begint als je stopt met bang zijn voor wat er in je woont en dat is een besluit. Als je bang bent voor alles wat boven komt, dan is de enige manier om aan die angst te ontsnappen de herinneringen aankijken. Helen is het contact hebben met wie je bent. (…… vervolg) Helen is des te meer ervaren wat je triggers zijn, maar weten dat het (de gekoppelde herinnering) niet nu is.”

Het aangaan vraagt moed en kracht

Een mildheid wil ik bij bovenstaand citaat plaatsen, omtrent hoe lastig de keuze voor mensen kan zijn om dit aan te gaan en het zo moedig is wie die stap zetten en het aan blijven gaan. Het getuigt van een kracht om naar de angst te willen kijken. Je moet een idee hebben dat er meer mogelijk is dan wat je leven op dat moment is. Het is een zwaar traject en het is lastig om niet ontmoedigd te raken van hoe diep het doorwerkt. In de trauma-mindset van een cliënt is er vaak geen helder beeld van hoe het kan worden, maar wel de angst voor de eigen belevingswereld, gestoeld op eerdere ervaringen. Dat vraagt dat we als omstanders kunnen laten weten dat er een ‘andere wereld’ is. Pas als de cliënt daarin kan geloven kun je als behandelaren vertrouwen bouwen.

Krachtige overlevers vragen krachtige behandelaren

Overlevers zijn krachtig. Vaak hebben zij creatieve manieren gevonden om met de situatie om te gaan, waar dissociatie een welbekende vorm van is. Ik hoor vaak een neiging om te kijken naar de krachten, een heel belangrijk deel, maar vaker dit ook in een perspectief wordt geplaats van: “Je bent ook zo ….. (krachtig) ….. geworden juist door wat je hebt meegemaakt.” Het is waken voor het suggereren dat er iets positiefs uit te halen is. Als we zo naar krachten kijken, dan is het des te meer belangrijk om in oog te houden voor de basis van waaruit iemand iets doet. Naar mijn mening worden krachten vaker gebruikt in een onopgemerkte vorm van bagatelliseren.

De schade niet bagatelliseren

Bagatelliseren van hoe schadelijk de ervaring is geweest, is vaak ook een gevolg van onvoldoende kennis over hoeveel schade het werkelijk veroorzaakt. Dat maakt dat er een snelle neiging kan zijn om naar de keerzijde te gaan, welke kracht er mogelijk nu zichtbaar is, ondanks dat of door wat iemand heeft meegemaakt. Maar het kan ook een vorm zijn: waar we eigenlijk niet kunnen dealen met de hele diepe pijn die er is geweest. Het is moeilijk om als mens hier echt in volledigheid bij stil te staan, als cliënt maar ook als behandelaar en soms een neiging van therapeuten om om het trauma heen te werken.

Therapie is nodig, omdat je dan naar de diepste pijn kan

Voor een cliënt is therapie daarom naar mij mening ook zo belangrijk, want als je naar die laag van je pijn gaat is het heel moeilijk om daar zelf uit te komen. Voor een therapeut is het dan ook heel belangrijk om te waken voor secundaire traumatisering, om goed voor jezelf te zorgen. Dit vraagt een goede borging van supervisie, intervisie, leertherapie, ontspannende activiteiten naast werk en ook hiermee rekening te houden in je privé leven.

Teruggaan naar het moment van impact

Het brengt je als cliënt oog in oog met je slachtofferschap, met dat waar je geen regie had en wederom gevoelsmatig zul je ervaren dat je geen regie hebt. Je hebt vertrouwen in de therapeut nodig om dat deel van jezelf te laten zien en om daar bij te kunnen zijn. Op dat moment heb je een therapeut nodig die weet wat hij/zij doet, die kan verdragen erbij te blijven, hoe gruwelijk ook. Een therapeut die vanuit dat moment het contact aan gaat, het eenzame patroon doorbreekt en openingen te vindt naar het heden, waar de cliënt wel regie kan nemen en wel mogelijkheden heeft om voor zichzelf op te komen.

De diepte in jezelf omarmen

Als we in die diepte durven gaan met cliënten, dan kunnen we echt in kern van de problematiek werken, de machteloosheid waarin we als mens willen opgeven. Ik ben van mening om die diepte met mensen aan te gaan, het belangrijk is dat je zelf als therapeut de diepte kan omarmen in jezelf, om er werkelijk bij te kunnen blijven.

Kwetsbaarheid

Te weten van de verborgen lagen, de kwetsbaarheid zo recht in de ogen aan te kijken én weten dat het anders kán als de innerlijk vastgezette gevormde ervaring. In die kern kunnen we mensen een nieuwe ervaring op laten doen en in die kern kan er een verandering van het wereldbeeld tot stand komen. Een existentiële zoektocht voor zowel de cliënt als de therapeut, om met jezelf aan te gaan.

Belief en Beleef een stap verder als persoon en professional!

Rineke van der Baan