De dynamiek van seksueel misbruik

Seksueel misbruik is een traumatische gebeurtenis die zijn eigen dynamiek heeft. Vanuit die dynamiek is het niet correct om over de gevolgen van seksueel misbruik te spreken als ware het een stoornis. De response van het kind op seksueel misbruik is een normaal antwoord op een abnormale gebeurtenis.

Géén stoornis

Ik stel dat de langetermijneffecten géén stoornis als zodanig zijn, maar beter benoemd kunnen worden vanuit de dynamiek van het trauma. Hoe zit de Seksueel Misbruik Trauma Dynamiek in elkaar en hoe kun je binnen die dynamiek interveniëren?

De seksueel misbruik trauma dynamiek uitgelegd

De response van het kind of de puber op het seksueel misbruik bestaat uit het aanleren van een aantal voorspelbare afweer- en/of overlevingsmechanismen. Deze zijn erop gericht het primaire trauma, het seksueel misbruik zelf, op een goede manier te overleven. Overlevingsmechanismen zijn normaal in elk mensenleven, maar bij seksueel misbruik komen deze onevenredig op de voorgrond.

Overleven is niet leven

Seksueel misbruik is meestal geen éénmalige gebeurtenis. Doordat het meermaals, soms zelfs met grote regelmaat gebeurt, wordt de respons van het kind meestal verregaand geautomatiseerd. Normale reacties worden hierdoor uitvergroot. Je zou kunnen zeggen dat het meegenomen wordt als onderdeel van de opvoeding. Jong geleerd is oud gedaan.

Hoe overleef je de overleving?

Het automatische karakter van de overlevingsmechanismen zit het vormen van een goed functionerend persoonlijkheid in de weg. De ‘eigenheid’ van het slachtoffer komt niet tot volle wasdom, in elk geval zolang als er geen verwerking is van het primaire trauma. De overlevingsmechanismen overheersen en zitten de ontplooing van het slachtoffer in de weg.

Primair trauma leidt tot recidive trauma

Bijna alle slachtoffers van seksueel misbruik krijgen te maken met residive trauma. Trauma dat het gevolg is van juist die automatische overlevingsvaardigheden. Zo leidt ontkenning van behoefte er toe dat het slachtoffer onvoldoende voor zichzelf zorgt in sociale situaties, waardoor hij of zij een hoog risico loopt om opnieuw het slachtoffer te worden van bijvoorbeeld een narcistische partner, een uitbuitende werkgever of dergelijke.

Het lijntje terug volgen

Door samen met het slachtoffer de verbinding te leggen tussen de huidige situatie en het originele trauma, kan het slachtoffer een nieuw keuzemoment creëren. Daarmee kan het automatisme van de overlevingsmechanismen, de dynamiek van het zich steeds herhalend trauma, doorbroken worden. Er worden nieuwe ervaringen opgedaan, waardoor de automatische reacties vanuit de kindertijd doorbroken worden.

Het afleren van de dynamiek

Het doel van de therapie is derhalve eerst het doorbreken van de (automatische) dynamiek van seksueel misbruik en de ruimte creëren waar iets nieuws ervaren kan worden. Daarna moet er een periode gewerkt worden aan het inslijten van de nieuwe, authentieke respons. De client leert het automatisme van de eerdere overlevingsmechanismen herkennen en onderbreken. Dit geeft de client een keuzemoment.

Anders denken, anders doen

Door niet meer overgeleverd te zijn aan de vaak emotioneel geladen interne reacties op een trigger, kan de cliënt ontsnappen aan verder recidive trauma. Met oefening en bewustzijn zorgt dit dat de dynamiek van seksueel misbruik niet meer leidend is in het verdere leven.

Stress en terugval

Aangezien stress een belangrijke trigger kan zijn, is het van belang om het verdere leven van de cliënt te bespreken. Mogelijk kan de cliënt keuzes maken die stress beperken, of kun je afspreken dat in periodes van stress the cliënt nogmaals een beroep op je mag doen. Een gewaarschuwd mens telt voor twee, dus als je weet dat dit risico bestaat, kun je er beter op anticiperen.

Meer weten over hoe je als therapeut om kunt gaan met seksueel misbruik? Bekijk het aanbod hier.