Over veiligheid en helen

Helen van seksueel misbruik wordt pas mogelijk als jouw klant zich veilig genoeg voelt om zijn of haar kwetsbaarheid onder ogen te zien. Toch is ‘werken aan veiligheid’ geen winnende strategie. De klant weet maar al te goed: de wereld is geen veilige plek. Het is onvoldoende voor jou als therapeut om ‘veilig’ te zijn, voor de klant om zich ook veilig te voelen. Ga er daarom maar vanuit dat je klant zich ook bij jou niet veilig voelt. Dat maakt dat het nodig is om te verkennen welke mate van onveiligheid een klant kan verdragen.

Pas als het veilig genoeg is, kun je helen

Pas als het in je dagelijkse leven relatief veilig is, kun je deze klus aanpakken. Als je wereld overhoop ligt, heb je niet genoeg energie om met dit oude zeer aan de slag te gaan. Toch is het ook in onveilige tijden van belang om de invloed van het seksueel misbruik te blijven zien en benoemen. Het heeft namelijk invloed op hoe jouw klant omgaat met de alledaagse onveiligheid. Het is dan wellicht niet de tijd om heel openleggend te gaan werken, maar het is van belang om de invloed van het verleden te blijven benoemen.

Pas als je gaat helen, voel je je weer veilig

Het is een paradoxale uitdaging waarvoor wij ons als therapeuten geplaatst zien. Enerzijds is veiligheid van belang als voorwaarde om te helen, anderzijds is het onmogelijk om te wachten tot de klant zich veilig voelt, want dat gaat niet zomaar gebeuren. Daarbij komt dat de klant onbewust vanalles aan onrust en onveiligheid in het heden creëert. Dit is een gevolg van geautomatiseerde overlevingsmechanismen, die bovendien als een soort waakhond de klant tegen het oude trauma beschermen. Zodra je stappen richting het trauma maakt, zullen de afweermechanismen weerstand bieden.

Welke mate van onveiligheid kun je verdragen

Waar het dus om gaat in de therapeutische ruimte rondom het thema veiligheid is: ‘Welke mate van onveiligheid kun je verdragen’. Dat is steeds de zoektocht en dat is voor elke klant anders. Door steeds binnen die bandbreedte te zoeken naar het hoogst haalbare, actief de grens tussen uitdaging en overspoeling te zoeken, verruimt de klant langzaam maar zeker zijn of haar ruimte voor zichzelf.

Fouten maken mag

Dit werk vraagt een enorme gevoeligheid voor de grenzen van de ander, die deze vaak ook nog eens onvoldoende aangeven. Voorzichtigheid is geboden, maar levert soms ook frustratie op bij de klant die snel verder wil, liefst het probleem ontkent of eraan voorbij loopt. Het is alsof je over een evenwichtsbalk loopt en omdat de emoties zo groot zijn, lijkt het misschien alsof elke fout dodelijk is. Dat is gelukkig niet het geval.

Het kaartenhuis moet instorten

De klant leeft al jaren met zijn of haar verleden en dat jij het aanraakt, betekent niet dat jij verantwoordelijk bent voor het ineenstorten van het kaartenhuis. Het is zelfs de bedoeling dat het instort, zodat er op solide grond iets beters gebouwd kan worden. Het mooiste is als dit kan als een soort ‘gecontroleerde afbraak’, maar dat kan alleen als er voldoende aandacht is voor de ‘gezonde’ delen van de klant. Het ware zelf.

Vinger aan de pols

Wel is het van belang om met je klant te reflecteren over hoe het gaat.

• Gaan we niet te snel?
• Hoe is het met de nachtmerries?
• Lukt het gewone leven je nog?

Door dit regelmatig met je klant te bespreken, bekrachtig je de eigen regie van de klant. Je geeft hem of haar actief een stem in het tempo van het proces. Je roept daarmee de expertise van de klant wakker. Hij of zij is zelf immers de expert van het eigen leven en door daar een beroep op te doen bekrachtig je dit.

Wie kan de beste hulp bieden?

Soms is het gewone leven te ingewikkeld om het traumawerk aan te kunnen. Dan is het goed om te kijken wat heeft jouw klant op dit moment nodig en ben jij daarvoor de beste bron? Soms is maatschappelijk werk, de WMO, ondersteuning op financiële zaken of het sociale netwerk dat een deel van de dagelijkse beslommeringen over kan nemen een betere optie. De buurvrouw die soep komt brengen, een zus die bemiddelt.

Therapiepauze?

De eigen kracht van niet alleen de klant, maar ook het netwerk activeren maakt soms het verschil tussen het net redden en een opname. In overleg met je klant kun je er dan voor kiezen om een therapiepauze in te lassen, met afspraken over ‘vinger aan de pols’. Bijvoorbeeld dat je ééns in de twee weken een mailtje verwacht met een update en dat je er bent als de klant weer wil opstarten. Zo blijf je op de hoogte, maar ook, zo voelt je klant dat je nog steeds betrokken bent.

Veiligheid is een illusie

Het werken met mensen die seksueel misbruikt zijn, confronteert de therapeut ook met zijn of haar eigen illusies rondom veiligheid. Zeker als je als therapeut zelf geen geschiedenis van trauma hebt, kan het heftig zijn om te zien en mee te maken hoe groot het leed en de chaos is. Ook de verhalen zelf, over wat er is gebeurd, doet iets met je veilige wereldbeeld. Om die reden adviseer ik elke therapeut die met mensen met seksueel misbruik ervaringen werkt, goede intervisie dan wel supervisie te zoeken, gericht op de problematiek rondom seksueel misbruik.