Veel overlevers van seksueel misbruik hebben schuldgevoelens, omdat ze niet gevochten hebben, niet hebben gestreden. In plaats daarvan zijn ze bevroren: ze konden zich niet verweren, ze konden niet bewegen.
Recent onderzoek naar tijdelijke spierverlamming
Recent is er in Scandinavië onderzoek gedaan naar deze bevriezing. De medische term voor dit verschijnsel is ‘Tonic Immobility’ oftewel: tijdelijke spierverlamming.
Tijdelijke spierverlamming in de dierenwereld
Tijdelijke spierverlamming komt veel voor. Een uitstapje in de dierenwereld leert ons dat sommige dieren lijken ‘verlamd te zijn’ als ze in een levensbedreigende situatie verkeren. Een muis die gepakt is door een kat houdt zich dood. De kat slaat er nog een paar keer tegen, maar net als de speelgoedmuis verroert het beestje zich niet. De kat verliest interesse en hup: daar rent het muisje de tuin in. Gered!
Onderzoek naar tijdelijke spierverlamming bij slachtoffers van verkrachting
Het onderzoek naar Tonic Immobility, tijdelijke spierverlamming, is gedaan in Scandinavië onder 300 slachtoffers van verkrachting. Het onderzoek is gepubliceerd in de: ‘Acta Obstetricia et Gynecologica Scandinavica’. Wat zij hebben ontdekt is dat tijdelijke spierverlamming tijdens een verkrachting veel vaker voorkomt dan eerder werd aangenomen. Maar liefst 70 procent van de vrouwen gaven aan enige tijdelijke verlamming te hebben ervaren, terwijl dat door 48 procent van hen ‘extreme tijdelijke verlamming’ werd genoemd.
Belangrijk voor de slachtoffers én voor rechtspraak
Voor slachtoffers is het belangrijk om te weten dat de tijdelijke spierverlamming die zij hebben ervaren geen keuze is geweest. Zij hadden letterlijk niet de macht over hun spieren ten tijde van de verkrachting. Voor de rechtspraak is deze kennis ook van belang, omdat er immers maar al te vaak gevraagd wordt: ‘Waarom heb je niets gedaan?’ Het antwoord is nu wetenschappelijk aangetoond: in 70 procent van de gevallen kán een slachtoffer van verkrachting niets doen vanwege de tijdelijke verlamming.
Gevolgen van verkrachting: PTSS en zware depressie
In een vragenlijst die 189 van de slachtoffers 6 maanden later hebben ingevuld, komt naar voren dat 38 procent last had van PTSS en nog eens 22 procent had een ernstige depressie. Of de tijdelijke verlamming bijdraagt aan het risico van PTSS en depressie, komt niet uit het onderzoek naar voren, maar het lijkt een redelijke veronderstelling, aldus een in PTSS gespecialiseerde psycholoog.
Schuldgevoelens over verkracht worden
Veel slachtoffers voelen zich (mede)schuldig aan de verkrachting, omdat ze zich niet verweerd hebben. Dit onderzoek wijst uit dat dit schuldgevoel niet alleen onterecht is omdat zij als slachtoffer sowieso geen schuld hebben, maar ook het feit dat ze niets hebben kunnen doen om zich te verweren, is dus nadrukkelijk niet hun schuld. Voor 70 procent van de slachtoffers is bewegen ten tijde van een verkrachting gewoon niet mogelijk.
Een verkrachting is een levensbedreigende ervaring
Slachtoffers van seksueel misbruik noemen zich met recht en reden overlevers. Het mechanisme dat hen tijdelijk verlamde tijdens het misbruik heeft hen gered van een levensbedreigende situatie. Het kind wordt misschien ingepalmd en denkt dat het instemt, maar het lichaam weet beter. Het lichaam ervaart de verkrachting (en seksueel misbruik) als een levensbedreigende ervaring en het beschermt het slachtoffer hiertegen door tijdelijke verlamming.
Tijdelijke verlamming en de hulpverlening
Een deel van het helingsproces na seksueel misbruik is het doorbreken van de verlamming. Somatic Experiencing werkt heel expliciet met ‘de beweging die je had willen maken’. Andere therapieën werken met trillen (TRE) of trillingen (muziektherapie) of met concrete bewegingen (Dans en beweging, sport). Er zijn talloze therapieën die op één of andere manier met de lijfelijke component van het trauma werken. Zoals zo vaak legitimeert het onderzoek achteraf de therapieën die in de praktijk allang hun nut hebben bewezen.